واريس چگونه به وجود مي آيد؟

كار وريدها(سياهرگ ها) بازگردانيدن خون بدون اكسيژن از اندام هاي بدن به قلب است تا قلب براي تامين اکسيژن مورد نياز خون، آن را به شش ها بفرستد. پس از آن خون اكسيژن دار به قلب بازمي گردد و از آنجا به سرخرگ آئورت پمپ شده و بالاخره در سراسر بدن منتشر مى شود.

وريد هاى ساق پا كار دشوارترى دارند، چرا كه بايد خون را در مسيري طولانى، در خلاف جهت جاذبه زمين و فشار وزن بدن به جلو برانند. در وريدها دريچه هاى يك طرفه اى قرار دارند كه كار آنها پيشگيرى از بازگشت خون به عقب است. اگر اين دريچه ها كار خود را به خوبى انجام ندهند، خون به عقب بازمي گردد و در وريدها تجمع مي يابد و سبب تورم آنها مى شود.

وريدهاى متورم و بادكرده به دو شكل ديده مى شوند: وريدهاى واريسى و وريدهاى تارعنكبوتى(كه در پزشكى بدان تلانژيكتازى گفته مى شود). وريدهاى واريسى بزرگ تر بوده و به رنگ آبى تيره يا ارغوانى هستند و اغلب در سطح پوست، به صورت پرپيچ و خم ديده مى شوند. وريدهاى تارعنكبوتى، كوچك ترند و شبيه تارهاى عنكبوت به نظر مى رسند و رنگ آنها آبى يا قرمز است. اين وريد ها به سطح پوست نزديك بوده و درد و تورم ندارند. بزرگ ترين و طولانى ترين وريد سطحى، وريد صافن بزرگ است كه از سمت داخلى مچ پا وارد كشاله ران مى گردد. زمانى كه دريچه ها در مسير اين وريد و يا اتصالات آن با ساير وريدها خراب مى شوند، خون، تجمع يافته و يا در شاخه هاى وريدى به عقب بازمى گردد و واريس را ايجاد مى كند.

دلايل

وريدهاى متورم واريسى و تارعنكبوتى بسيار شايع هستند. بيش از 40 درصد زنان بالاى 50 سال به اين بيمارى دچارند. عوامل اين بيمارى شامل موارد زير است:

?- توارث: به نظر مى رسد كه تمايل به اين بيمارى به ويژه در سنين جوانى، در ميان برخى خانواده ها بيشتر باشد. برخى زنان با دريچه هاى وريدى با كارايى پايين تر و يا ديواره هاى عروقى ضعيف تر به دنيا مى آيند.

?- ايستادن به مدت طولانى: يك بررسى در مورد كارگران دانماركى در دسامبر 2005 نشان داد زنانى كه 75 درصد مدت زمان کار خود را به حالت ايستاده و يا در حال راه رفتن گذرانده بودند، تقريباً دو برابر زنانى كه مدت زمان كمترى بر روى پاهايشان ايستاده بودند، نياز به درمان واريس پيدا کردند. پژوهشگران تخمين مى زنند در بزرگسالاني كه سنين فعاليت و اشتغال را مى گذرانند، ايستادن هاى طولانى مدت مسئول بيش از 20 درصد موارد پيدايش واريس است.

?- سن: خطر واريس با افزايش سن زيادتر مى شود. رگ هاى خونى و عضلات پشت ساق پا كه در موقع راه رفتن با فشار بر وريدها، بازگشت خون را به سمت قلب تسهيل مى كنند، با گذشت زمان ضعيف تر مى شوند. كمتر از ده درصد زنان زير 30 سال و بيش از 75 درصد زنان بالاى 70 سال به واريس مبتلا هستند.

?- جنسيت: زنان بيش از مردان مستعد واريس هستند و باردارى عامل اصلى آن است. در دوران باردارى، وريدهاى ساق پا پرتر بوده و راحت تر پاره مى شوند، زيرا حجم خون و فشار شكمى در اين دوران افزايش مى يابد و هورمون ها سبب گشاد شدن رگ هاى خونى مى شوند. هرچه حاملگى به پايان خود نزديك مى شود، خطر واريس افزايش مى يابد.

?- وزن: وزن اضافى به ويژه در اطراف شكم، فشار اضافى را بر وريدهاى ساق پا تحميل مى كند. زنانى كه اضافه وزن دارند، نسبت به زنان لاغر بيشتر در معرض ابتلا به واريس هستند و اين خطر در مورد زنان چاق سه بار بيشتر است.

در مطالعات انجام شده بر روى مردان، ارتباط چندانى بين بروز واريس و وزن بدن ديده نمى شود.

علائم

وريدهاى تارعنكبوتى بيشتر به لحاظ زيبايى ناراحت كننده هستند، حال آن كه وريدهاى واريسى علاوه بر ظاهر طناب مانند، مشكلات متعدد ديگرى نيز به همراه دارند. در صورتى كه مبتلا به وريد واريسى هستيد، پس از ايستادن يا نشستن طولانى، در ساق پاهايتان احساس درد مبهم، سنگينى، سوزش، فشار و يا ضعف خواهيد كرد. معمولاً بالا نگاه داشتن ساق هاى پا به بهبود اين مشكل كمك مى كند. ممكن است شب ها گرفتگي دردناك عضلات پشت ساق پا را تجربه كنيد. پاها و مچ پاهايتان ورم مى كند و ممكن است پوست اطراف ناحيه واريس دچار خارش و خشكى شده و يا بر روى آن بثوراتى پيدا شود و يا رنگ آن به قهوه اى يا آبى تغيير كند. وريد هاى واريسى بزرگ تر لزوماً علائم شديدترى ندارند. در واقع، بسيارى از مردم مدت ها قبل از بروز تغييرات قابل رويت در وريد هايشان، ساير علائم را تجربه مى كنند.

اگر وريد هاى واريسى درمان نشوند، علائم بدتر شده و گاه عوارضى چون پارگى، زخم پوستى و ترومبوفلبيت(thrombophlebitis  يا التهاب وريدى همراه با لخته شدن خون) پيدا مى شود.

ارزيابى وريدهاى غيرطبيعى

پزشك درباره علائم سئوال كرده و وريدها و پوست اطراف آن ها را معاينه مى كند. براى آزمايش واپس زدن خون، جريان خون را اندكى مسدود مى كند(براى اين كار از يك تورنيكت، بازوبند فشار خون و يا دست استفاده مى كند) و مشاهده مى كند كه پس از رها كردن ناحيه مسدود شده چه اتفاقى مى افتد. براى مشاهده وريدهاى سطحى و دريچه هاى آن ها، پزشك از سونوگرافى داپلر استفاده مى كند، يعنى چيزى شبيه به همان كه در دوران باردارى مورد استفاده قرار مى گيرد، و آن را بر روى سطح ساق پا حركت مى دهد. سونوگرافى داپلر، اطلاعات بيشترى در اختيار قرار مى دهد، چرا كه به پزشك امكان مى دهد سرعت و جهت جريان و قوام خون را ارزيابى كند. اين روش مى تواند مكانى را كه از آن جا خون شروع به پس زدن مى كند، شناسايى نموده و تاييد كند كه جريان خون وريد عمقى به مقدار كافى است.

راهكارهايى براى مراقبت از خود

وريدهاى واريسى ساق پا نياز به هيچ گونه درمانى ندارند، مگر اينكه علائم بروز كنند. در بسيارى موارد، روش هاى مراقبت از خود براى كاهش فشار وريدهاى ساق پا، تقويت جريان خون و پرهيز از استفاده از روش هاى موثرتر و يا به تاخير انداختن آن ها كفايت مى كند. اين روش ها به قرار زير هستند:

1) پاهايتان را بالا نگاه داريد. روزى چند بار با نگه داشتن پاها در بالاى سطح قلب به مدت 15 دقيقه، به آن ها استراحت دهيد. بدين ترتيب وريد هاى شما ناچار نخواهند بود كه در خلاف جهت جاذبه كار كنند.

2) فعاليت ساق پا را تغيير دهيد. اگر براى مدت طولانى مى نشينيد يا مى ايستيد، چندين بار براى مدتى كوتاه به قدم زدن سريع بپردازيد. عضلات پشت ساق پايتان را با فعاليت هاى فيزيكى از قبيل قدم زدن هاى سريع و تمرين هاى استقامتى تقويت كنيد.

3) از مسكن استفاده كنيد. استامينوفن، آسپيرين يا ايبوپروفن مى توانند دردهاى خفيف وريدهاى واريسى را كه گه گاه بروز مى كنند، تسكين بخشند.

4) جوراب هاى ساق بلند كشى بپوشيد. اين جوراب ها با تحت فشار قرار دادن وريدهاى ساق پا از بازگشت خون به عقب جلوگيرى مى كنند. اگر علائم خفيف باشند، جوراب هاى ساق بلند معمولى كفايت مى كنند. اگر علائم شديدتر باشند، پزشك شما جوراب هاى ساق بلند فشاردهنده اى را تجويز خواهد كرد كه از مچ پا تا ران ها خاصيت کشساني(سفتي) آنها كاهش مى يابد(مانند تصوير بالا). اين جوراب ها بايد صبح ها قبل از برخاستن از رختخواب پوشيده شوند.

5) از پوشيدن هرگونه لباس و پوشش تنگ در ناحيه كمر يا ساق پا خوددارى كنيد.

اگه : 

4=2+2

آب=H+ 2+ O

باران=رعد + ابر

اشک = غم + چشم 

من=تنهایی + تاریکی

پس : من - تو = مرگ

زیاد به ارتباطش فکر نکن به جمله آخرش بچسب

مرد: ديگه نمي تونم منتظر بمونم
زن: مي خواي از پيشت برم؟
مرد: فکرشم نکن.
زن: منو دوست داري؟
مرد: البته.
زن: تا حالا به من دروغ گفتي؟
مرد: نه، چرا اين سوال رو مي پرسي؟
زن: منو مسافرت مي بري؟
مرد: مرتب.
زن: منو کتک مي زني؟
مرد: به هيچ وجه.
زن: مي تونم بهت اعتماد کنم؟
بعد از ازدواج: همين متن رو از پايين به بالا بخونيد!

 بسوزد پدر این عاشقی

چه ناز گریه میکنه

برو حالشو ببر

بابا تو دیگه کی هستی

این است حرکت جیمز باندی

و اینگونه است قلب انسان

اسب حیوانیست نجیب

بدشانسی هنگام خودکشی

رفتی پی نخود سیاه

آیکیو رو داشتی

بدون شرح

تا تو باشی سوار موتور نشی

 

برای دانلود فیترشکن به پائین مطلب بروید.

FreeGate 

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

 سرکاری بود

 

لازمه موفقیت ،در توانائی تمرکز انرژی ذهنی و جسمی وبدون وقفه بروی یک مسئله است بی آنکه احساس خستگی کنید. توماس ادیسو

آموزش توانسته است جمعیت فراوانی را باسواد کند، امانتوانسته است، به آنها بگوید چه بخوانند. جی.تراولیان

اگر پی به شکوه و گستره خرد خویش ببریم هیچ گاه به گردن کشی روی نمی آوریم . حکیم ارد بزرگ

لباس قدیمی را بپوشید ولی کتاب نو بخرید. آستین فلپز

هرگز هیچ هدفی را رها مکنید، مگر اینکه ابتدا قدم مثبتی درجهت تحقق آن برداشته باشید . آنتونی رابینز

مهم نیست چه کسی هستید ، چه شغلی دارید یا چگونه وقت خود را می گذرانید . هر روزه فرصت های بی شماری در اختیار دارید تا زندگی اطرافیان خود را از خود متاثر سازید . چه آنانی که می شناسید شان و چه آنان که برایتان بیگانه اند چگونه؟ به عشق و شور زندگی خویش اجازه دهید خودش را ظاهر کند. از طریق کلمات ، چشمان ، اعمال ، و حتی با زبان بی زبانی قلبتان. نمود و ظهور عشق و شور زندگی در شما دعوتی است از دیگران تا عشق و شور زندگی آنان نیز خود را نشان دهد . باربارا دی آنجلیس

پرداختن به ریشه ها ، کار ریش سفیدان و اهل دانش است . حکیم ارد بزرگ

کامیابی تنها در این است که بتوانی زندگی را به شیوه خودسپری کنی. کریستوفرمورلی

سعادت عادت است آنرا پرورش دهید. آلبرت هوبار

هر چه بلند پروازتر باشیم به رازهای کمتری بر می خوریم . حکیم ارد بزرگ

دانشگاه تمام استعدادهای افراد،ازجمله بی استعدادی آنهاراآشکارمیکند. چخوف

معاشرت بر دانائی می افزاید ولی تنهائی مکتب نبوغ است. گیبون

صرفه جوئی خود یکی از منابع مهم درآمد است. الکساندردوما

همه ما نیاز داریم که دائماٌ احساس رشد عاطفی و معنوی کنیم . این غذایی است که روح ما به آن محتاج است . آنتونی رابینز

رایزنی که دوستان فراوان دارد تکیه گاه مناسبی نیست او گرفتار است و اندیشه اش آزاد نیست . حکیم ارد بزرگ

شما قدرت و توان آن را دارید که زندگی ای رضایت بخش و سرشار از غنای روحی بیافرینید شما توان آن را دارید که به زندگی خود معنا و هدفی برتر ببخشید این توان تنها در عشق و شور زندگی شما نهفته است . جرات و شهامت آن را به خود راه دهید تا عشق و شور زندگی را با خود به هر کجا که می روید ببرید.جرات و شهامت آن را به خود راه دهید تا عشق و شور و زندگی تان را به هر کس که خواستید و دوست داشتید نشان دهید . باربارا دی آنجلیس

حوادث چون روزها سپری می شوند. مثل افریقائی

قانون اساسی هر کشور نمای ساختار آن سرزمین است و ناراستی آن ، سستی و پلشدی در پی دارد . حکیم ارد بزرگ

بهترین چاره غضب ، به تاخیر انداختن آن است. سلیکا

فرصت از دست مده ودر کارسستی مکن که میوه آن ذلت است. فیثاغورث

کوهستانها و دره های بی انتها در درون آدمها می بینم . حکیم ارد بزرگ

تسلیم ورضا در برابرحوادث علاج ناپذیر، مهمترین توشه سفر زندگی است. شوپنهاور

شکست باید انرژی خفته را بیدار کند.رومن رولان

تنها پشیمانی را باید بخشید که بر اشتباه خود آگاه شده و آن را بر زبان جاری می سازد . حکیم ارد بزرگ

آنتونی رابینز : احساس قدرشناسی و سپاس رادر خود تقویت کنید. این عواطف از معنوی ترین احساسات ما هستید و بیش از هر چیز، زندگی ما را پر بار می سازند. با احساس شکر گزاری زندگی کنید . آنتونی رابینز

عشق همان چیزی است که به شما امکان می دهد بارها و بارها متولد شوید . باربارا دی آنجلیس

ابله ترین دوستان ما، خطرناک ترین دشمنان هستند.سقراط

بزرگداشت توان نیروهای جوان را نیز دو چندان می کند . حکیم ارد بزرگ

خود را بزرگ شمردن نشانه بدبختی است. امرسون

دانه خدمت نیکو بیفشان.یادگارهای شیرین از آن بیرون خواهد آمد . مادام دوستاهل

بهترین زمان برای رفع عواطف منفی هنگام بروز و احساس آنهاست. هنگامی که این عواطف قدرت گرفتند، رفع آنها بسیار مشکلتر است. آنتونی رابینز

نامدار کهن اسطوره و راهبر دوران هاست ، سرشت او با خوی مردم سرزمین خویش همگون است نه با سرشت فرمانروایان . حکیم ارد بزرگ

آن گاه هر کاری که از شما سر بزند سرشار از عشق و شور زندگی خواهد بود . باربارا دی آنجلیس

گنج هائی که در قلب هستند ، قابل سرقت نیستند. ضرب المثل روسی

ستایشگری هنر است هنری که با آن می توان ناراست ترین آدمیان را هم دلپسند نمود . حکیم ارد بزرگ

هر اقدام بزرگ ابتدا محال به نظر می رسد. توماس کارلایل

غذا را سبک کن تا ازمرض ایمن شوی . جالینوس حکیم

اگر زندگی با تو سرناسازگاری دارد تو با او سازش کن. اسپارت

کیش خوب همانند فوتبال خوب است، حرف نمی زند ، عمل می کند. کن بلانچارد

در برف ، سپیدی پیداست . آیا تن به آن می دهی ؟ بسیاری با نمای سپید نزدیک می شوند که در ژرفنای خود نیستی بهمراه دارند . حکیم ارد بزرگ

از زندگی خود لذت ببرید، بدون آنکه آنرا با زندگی دیگران مقایسه کنید. کندورسه

تصمیم بگیرید که چه می خواهید و مشخص کنید که چه عاملی مانع رسیدن به آن خواسته است. آنتونی رابینز

هر چه بیشتر عشق بورزید ، عشق و شور زندگی بیشتری به شما روی خواهد آورد . باربارا دی آنجلیس

طبیعت زنده و پویاست نکوداشت آن ، گرامی داشتن ریشه گاه آدمیان است . حکیم ارد بزرگ

اگر همسر شما در اثر فشار کار ، سخنان دلسرد کننده ای می گوید معنی اش آن نیست که به آخر خط رسیده اید . معنی اش آن است که همسر مورد علاقه شما به محبت و حمایت بیشتری نیاز دارد. آنتونی رابینز

یکی از ناشناخته ترین لذتها در زندگی حرف زدن با خویشتن است. فرانسیس رواتر

منشاء غم های گران را بیشتر در وجود خود جستجو کنید تا در وجود دیگران . پل پوژه

بی باک به آرمان خویش می اندیشد آرمان هویدا او را رویین تن می سازد . حکیم ارد بزرگ

اگر بدنبال فرصت ها بگردیم چند برابر می شوندو اگر آنها را نادیده بگیریم ، از میان می روند. جان ویکر

هرگاه کسی که نیکی می کند ، با نتیجه آن خود را مشغول نسازد، آنوقت حس غضب و خود خواهی در قلب او خاموش می شود. بودا

پیوند ما تنها با زندگان نیست همه ما پیوندی ابدی با نیاکان و اسطوره های سرزمین خویش داریم . حکیم ارد بزرگ

اگر شاد بودی آهسته بخند تا غم ناراحت نشه و اگر غمگین بودی آرام گریه کن تا شادی نا امید نشه . چارلی چاپلین

قابلیت انعطاف ، باعث می شود که نظرات تازه ای پیدا کنید و به نتایج تازه تری برسید. آنتونی رابینز

کارتان را با عشق انجام دهید با شکر و قدردانی تمام به سر کار بروید و با عشق و شور تمام به آن دل بدهید . این یگانه شغل و تنها وظیفه اصلی شما بر روی زمین است . اینکه عشق بورزید . می توانید آن را هر زمان یا در هر کجا نیز انجام دهید. هرگاه خود را با تمامی وجود وقف لحظه لحظه ی شغل ، کار و نیز زندگی تان کنید . آن گاه موفقیت و دستیابی واقعی را تجربه خواهید کرد و رضایت و اقناع حقیقی را احساس خواهید نمود . باربارا دی آنجلیس

آموزگاری ، عشق است چنین جایگاهی هیچگاه به دست غیر مباد. حکیم ارد بزرگ

کسی که می خواهد درو کند ، باید بکارد. مثل آلمانی

انسان دانا به جای آنکه در انتظار رسیدن فرصت خوب در زندگی باشد، خود آنرا به وجود می آورد. فرانسیس بیکن

باید خود را مقید کنیم که از اشتباههای خود پند بگیریم، نه اینکه به خود بپیچیم و خویشتن را ملامت کنیم . آنتونی رابینز

زمانه به ما می آموزد بسیاری از باید ها و نبایدها ، خنده آور بوده اند . حکیم ارد بزرگ

آنان که از خود عشق ساطع می کنند ، با عشق زندگی می کنند و با عشق نیز نفس می کشند دیگران را به سمت خود می کشانند . باربارا دی آنجلیس

شکر گزاری نه تنها بزرگترین فضیلت است ، بلکه منشاء سایر نیکی ها نیز هست. سیسرو

گر یکی از مشتاقان کتاب هستید بزرگترین خوشبختی جهان را دارا هستید. ژول کاراوتی

دانش را می آموزی اما خرد ، برآیند اندیشه و آموخته های ماست . حکیم ارد بزرگ

حافظه خوب ، حافظه ای است که بداند چگونه امور بی اهمیت را فراموش کند. کلیفتون فادیمن

بزرگترین فن زندگی استفاده از فرصت های بی نظیری است که بر ما می گذرد. سالوبیل

تنها آغاز ها را باید جشن گرفت چرا که شیره جهان در رشد و زایندگیست . حکیم ارد بزرگ

رمز رسیدن به هدفها، شرطی کردن ذهن است . دست کم روزی دوبار ، هدفهایی را که نوشته اید بررسی کنید . آنتونی رابینز

ایمان تنها زاده ی عشق و شور زندگی است هر گاه به عشق و شور زندگی تسلیم می شوید و بر نیاز و گرایش خود به خوشبختی و خوشحالی ، رضایت و حقیقت صحه بگذارید خود به خود به سر چشمه ی زندگی می پیوندید که درون خود شما وجود دارد. ناگهان حس بالایی از قدرت ، هدفمندی و ارتباط با چیزی به مراتب بزرگتر از آن چه تا آن زمان آن را به عنوان " خویشتن خویش " می شناختید ، سر تا سر وجود شما را فرا خواهد گرفت. آن گاه در می یابید که ایمان همان امید و امیدواری نیست و اصولا هیچ ارتباطی نیز با آن ندارد. در خواهید یافت که ایمان نوعی خود باوری و اعتماد به نفس است. ایمان به نوعی علم به این که آگاهی و شعور کیهانی به شکل " شما " و " در شما " به جریان افتاده و به کار گرفته شده است . باربارا دی آنجلیس

ارزش پیمان شکن ، باندازه کفن هم نیست . حکیم ارد بزرگ

آن کس که به کم خرسند است ، بیش از دیگران دارد. دیوژن

من اشخاص زنده را آنانی می دانم که مبارزه می کنند. بی مبارزه زندگی مرگ است . هوگو

خردمندان تاریخ همچون رشته کوههای سترگ ، دشتهای آدمیان را نگاهبانی می کنند . ارد بزرگ

خنده ، بزرگترین سلاح در مبارزه زندگی است . آناتول فرانس

کسی که بدگویی می کند خواری را به جان می خرد . حکیم ارد بزرگ

هرگز بخاطر دوستت ، از انجام وظیفه ای چشم مپوش. سن لانبر

نیروی رنج، می تواند در خدمت شما باشد، به شرط اینکه از آن به صورت صحیح استفاده کنید . آنتونی رابینز

منتظرنمانید عشق شما را پیدا کند زمین حاصلخیزی بیافرینید تا بذر عشق به سادگی در آن جوانه زند و رشد کندخود را تمام و کمال و تا آن جا که در توان دارید با صداقت تمام به رابطه تان متعهد و پای بند کنید قدرت تعهد بذر عشق میان شما و معشوق را آبیاری خواهد کرد و به آن این امکان را خواهد داد تا در قلب شما به بار بنشیند . باربارا دی آنجلیس

در برف ، سپیدی پیداست . آیا تن به آن می دهی ؟ بسیاری با نمای سپید نزدیک می شوند که در ژرفنای خود نیستی بهمراه دارند .  ارد بزرگ

سعادتمند کسی است که بر مشکلات و مصائب زندگی لبخند بزند. مارلو

دنیا سراسر زیبائی و کمال است ، و ما کمتر متوجه می شویم. پاسکال

بن و ریشه هستی مانند گردونه ای دوار است که همه چیز را گرد رسم کرده است برسان : گردش روزها ، چرخش اختران و ستارگان ، چرخش آب بر روی زمین ، زایش و مرگ ، نیکی و بدی ، گردش خون در بدن ، حرکت اتم و … حکیم ارد بزرگ

سعی کن آنچه مقدر است ، آرام تحمل کنی . سقراط

دیدار کسانی که دوستشان داری همیشه شادی آور است حتی درخواب . موتزارت

اگر در زندگی شما چیزی هست که از آن ناراضی هستید، ( مثلاٌ در زمینه روابط، سلامت جسمی ویا شغل ) هم اکنون تصمیم بگیرید که بلافاصله تغییری در آن به وجود آورید. آنتونی رابینز

آنکه همیشه لبخندی بر لب دارد شادی را به همگان هدیه می دهد . حکیم ارد بزرگ

برای آنکه به فرودستی گرفتار نشویی ، دست گیر آدمیان شو . حکیم ارد بزرگ

نشانه مهارت، دانستن بیشترین ها در مورد کوچک ترین ها است . اچ لاسکى

اولین گام در راه آگاهى، درک جهل است . بى پیماستر

آیا همه باید به یک اندازه داشته باشند ؟! پایگاه مردمی همه آدمیان باید برابر باشد ؟! کسانی که اینها را می گویند یا ابلهند و یا گرگانی هستند که پوستین گوسفند به سر کشیده اند . آنگاه که عده ایی شب و روز برای رشد و بالندگی سرزمینشان تلاش می کنند از همه چیزشان می گذرند هزاران هزار نام ناشناخته در وادی های گوناگون از کیان کشور ، آزادی و مردم خویش با سینه ایی ستبر نگهبانی می کنند را چگونه می توان با کسانی یکی نمود که تنها موارد با اهمیت زندگی آنها ; زمان خواب و خوراک ، دیدار دوستان کوچه و بازار ، آخرین فیلمی که بر پرده سینماست و یا چشم و ابروی دیگری ست.... حکیم ارد بزرگ

فرهنگ رودخانه اى است به قدمت تاریخ. یونگ

آزادی ابر انسان تنها در صورتی واقعی است که در زمان فراشد و در ساختن آینده یی بر پایه گذشته عملی شود . فریدریش نیچه

بزرگترین کارخانه نابودی توانمندیها ، آیین آموزشی نادرست است. حکیم ارد بزرگ

خوشبختی میان پرده بدبختی است . دن مارکی

فرمان ایزد به جهانداران داد و دهش است . حکیم فردوسی خردمند

پیشرفت تنها در سایه آمادگی همیشگی ما بدست می آید . حکیم ارد بزرگ

به خاطر داشته باشید که امروز همان فردایی است که دیروز درباه آن نگران بودید . از خود بپرسید اقلاً این چیزی که درباره اش نگرانم به وقوع خواهد پیوست یا خیر ؟ . استرن

بهترین وسیله دفع دشمنان ، ازدیاد دوستان است . بیسمارک

کارهای تکراری ما نشانه شخصیت ماست . ارسطو

اگر شما به مشکلات پشت کنید سختی ها هیچگاه به شما پشت نخواهند نمود بهترین راه ، مبارزه پیگیر و همیشگی با سختی هاست . حکیم ارد بزرگ

اراده های ضعیف همواره به صورت حرف و گفتار خودنمائی می کنند ، لیکن اراده قوی جز در لباس عمل و کردار ظهور نمی یابد. گوستاو لوبون

برای یک کشتی که معلوم نیست به کدام بندرگاه می رود ، باد موافق معنا ندارد. میشل دو مونتی

خویش را خوار نکنیم و اگر ارزشش را بدانیم هیچگاه در برابر یاوه گویان آسیب پذیر نخواهیم بود . حکیم ارد بزرگ

کی از دشوارترین کارها برای هر فرد آن است که روی سطح یخزده ومرط.ب زمین بخورد و وقتی بلند می شود ، خدا را شکر کند . لرد باکلی

ما در جوار یکدیگر زندگی می کنبم ، پس اولین مقصود ما در زندگی این است که به یکدیگر محبت کنیم و اگر نمی توانی» دست کم دیگران را آزار ندهیم. دالائی لاما

رویش باغ سکوت ، در هنگامه خروش و همهمه ارزشش را نشان می دهد . حکیم ارد بزرگ

آزادگان را کاهلی ، بنده می سازد . فردوسی خردمند

تجربه را بر روی رختخواب نرم معطر و متکای پر قو نمی توان بدست آورد . اوری پید

درون ما با تمام جزئیات ، از نگاه تیزبین اهل خرد پنهان نیست . حکیم ارد بزرگ

آدمی شاگردی است که درد و اندوه او را تعلیم می دهد و هیچکس بدون احساس این معلم قادر به شناسایی خود نیست . آلفرد دوموسه

مهارت دریانورد در طوفان و شجاعت سرباز در میدان جنگ، ظاهر می گردد، باطن و سیرت مردم را در حین بدبختی و مصیبت آنها، می توان شناخت. دانیال حکیم

همواره آدمیان دایره و چنبره بدی و پلیدی را با دانش و اندیشه برتر خویش بسته و بسته تر می سازند . حکیم ارد بزرگ

حیات خوابی است ، و محبت رؤیای آن . آلفرد دوموسه

بسیاری از مردم سعادت و شوکت روزگار پیری خود را به سختیها و مشکلات روزهای جوانی مدیون هستند. ناپلئون

مهمتر از امنیت بیرونی ما ، امنیت درونی ماست . هیچ ارتشی نمی تواند نا امنی درون فرو ریخته مان را بهبود بخشد . تنها خود ما هستیم که می توانیم آن را سامان بخشیم . حکیم ارد بزرگ

جایگاه پرستش گران کوهستان است . حکیم فردوسی خردمند

علم از بهر دین پروردن است نه از برای دنیا خوردن. سعدی

مهم نیست که دیگران ما را باور کنند ، مهم آن است که خود خویشتن خویش را باور کنیم . حکیم ارد بزرگ

بیش از سخن گفتن حرفت را بسنج چنان که بیش از کاشتن تخم شخم می زنی. ژان ژاک روسو

زمان را بر کارهای خود تقسیم کنید تا کاری بر زمین نماند . بطلیموس

زمین هر روز هزاران هزار گل زیبا به ما ارزانی می دارد اما کمتر کسی زمین را می بیند . حکیم ارد بزرگ

اگر مشکلی داری، به دلیل طرز فکر توست و تنها راهی که می توانی مشکلات را برای همیشه حل کنی، این است که طرز فکرت را تغییر دهی. وین دایر

ثروتمند واقعی کسی است که بخششی داشته باشد. کسی که از این عمل امتناع کند مسکینی بیش نیست. سوجین

کسی که آدم پیش رویش را آنگونه که هست نمی بیند خیلی زود به مرز جدایی می رسد . حکیم ارد بزرگ

نیرومندترین مردم کسی است که خشم خویش نگه دارد. افلاطون

آن که آرزوی سروری دارد باید هنر بسیار داشته باشد. حکیم بزرگمهر

کسی که درد روشنگری و بازگویی تجربه را ندارد خود نیز زمانی برای بهره از آن را نخواهد یافت . حکیم ارد بزرگ

آدم درستکار به خاطر یک قطعه استخوان خود را به سگ تبدیل نمیکند . ضرب المثل دانمارکی

آدم فقیر حق بی شعور بودن و احمق بودن را ندارد . لاروشفوکولد

ارزیابی و پژوهش ما بر کار دیگران دو درس در پی دارد : نخست اینکه با دانش او آشنا می شویم و دوم آنکه ما راه های تازه و درست را به او هدیه خواهیم نمود . حکیم ارد بزرگ

آدمیان به اندازه ای آسیب می آورند که جسارت کنند و خوبی به آن قدر می کنند که مجبور باشند . لاروشفوکولد

انسان آن قدر وقت ندارد که نیمی از عمرش را صرف نزاع و ستیزه کند . لرد آوی بوری

آزمودگی آدمها ، از زر هم با ارزشتر است . حکیم ارد بزرگ

انسان از پیروی چیزی یاد نمیگیرد ولی از شکست خیلی چیزها فرا می گیرد . کازوبون

قلبی که دوست ندارد خاطره ای نیزندارد. شوفل کوینه

سربازان تنها نگاهبان مردم امروز کشور خویش نیستند آنها دستاوردهای پیشینیان و سرمایه آیندگان را نیز پاس می دارند . حکیم ارد بزرگ

نایاب ترین چیزها صمیمیت و یگانگی است. ناپلئون

آنچه هستی باش. نیچه

بداندیش همیشه ، کارش گره می خورد . حکیم ارد بزرگ

انسان باید از هر حیث چه ظاهر و چه باطن , زیبا و آراسته باشد . چخوف

انسان باید خود را به دو چیز عادت دهد , جفای ایمان و ظلم بشریت . بقراط

می گویند رسیدن به آرامش هدف است باید گفت آرامش تختگاه نوک کوه است آیا کوهنورد همیشه بر آن خواهد ماند ؟ بیشتر زمان زندگی او در کوهپایه و دامنه می گذرد به امید رسیدن به آرامشی اندک و دوباره نهیب دل و دلدادگی به فرازی دیگر . حکیم ارد بزرگ

انسان باید در دنیا مانند مهمانی باشد که او را به ضیافت دعوت کرده اند آن چه را پیش روی او آورند بخورد و انچه ندهند مطالبه نکند . بقراط

انسان نه آن طور است که می پندارد نه چنان است که او را می شناسد و نه آن است که می نماید . وایلز

ساده باش ، آهوی دشت زندگی ، خیلی زود با نیرنگ می میرد . حکیم ارد بزرگ

وظیفه چیزی است که از دیگران انتظار انجامش را داریم. اسکار وایلد

مردم موفق امروز، کودکان جسور دیروز بوده اند. دیزرائلی

تاریکی در زندگی ماندگار و ابدی نیست ، برسان روشنایی . حکیم ارد بزرگ

هر کس مرتکب اشتباهی نشده، اکتشافی هم نکرده است. گالیله

هیچ کس جز خود ما مسوول بدبختی ها و یا خوشبختی های ما نیست . بودا

آدم پرحرف تخم می پاشد و آدم خاموش درو می کند. اقلیدوس

در کاخ های ویران شده نامداران سرزمینمان ایران می توان هزاران هزار چشمه جاری دید ...می توان فریادهای دادگستر آنها را شنید ... و تنهایی را از یاد برد . حکیم ارد بزرگ

انسان وقتی در خانه نشسته است خوهان حادثه ای در زندگی و هنگامی که دچار حادثه می شود طالب زندگی آرام در خانه است . وایلز

انسان وقتی در کار سیاست آسان فریب می خورد که تصور میکند دیگران را فریب داده است . ژول سیمون

زندگی خوب ، تنها در دلشادی ما نیست همزیستی و مهر به خوبان بهترین زندگی را برای ما می سازد . حکیم ارد بزرگ

هیچ کس به خرد غایى نرسد، مگر آن را در خود جست وجو کند. اینشتین

تاریخ حقیقتى است که سرانجام به افسانه و افسانه دروغى است که سرانجام به تاریخ مى پیوندد. جین کاکتیو

جشن های بزرگ میهنی ریشه در خوی و سرشت آدمیان دارد . حکیم ارد بزرگ

مى توانید انسانى را به کسب دانش رهنمون کنید، اما نمى توانید او را وادار به اندیشیدن کنید. اف پى دانسى

ضعیف‌الاراده کسی است که با هر شکستی بینش او نیز عوض شود. ادگار‌ آلن‌پو

به جای اینکه به تاریکی لعنت بفرستی یک شمع روشن کن. ضرب‌المثل چینی

برگرداندن تصاویر آویخته بر دیوار، مسیر تاریخ را دگرگون نمى کند. جواهر نعل نهرو

زندگی مردان و زنان فرهمند ، سرشار از مهر و کمک به دیگر آدمیان است . حکیم ارد بزرگ

با اندیشه آشفته دانش آموختن در گردباد آتش افروختن است . رومارسس

زندگی یک هدیه است: به ما حق ویژه، فرصت و مسؤولیت می‌دهد؛ باید به ازای آن، چیزی بازگردانیم و آن «خودِ اصلاح‌شده» ماست. تونی رابنیز

برای آنکه پرواز کنی ، پیکر خویش را به حال خود رها مکن . حکیم ارد بزرگ

بیشتر مردم به آزادی علاقه چندانی ندارند چون آزادی مستلزم و متضمن مسؤولیت است و بیشتر مردم از مسؤولیت واهمه دارند. زیگموند فروید

در تئوری اگر به انسان در برابر اعمالش مسؤولیت بدهید، در آن صورت حق انتخاب دارد که قبول کند یا نکند. دیوید گاور

شادی را به یکدیگر هدیه دادن شیره نوروز باستانی ایرانیان است . حکیم ارد بزرگ

من آمده‌ام که مسؤولیت کارهایی را که کرده‌ام بر عهده بگیرم. من مسؤولیت کاری را که نکرده‌ام، نمی‌پذیرم . الیور نورث

هر اندازه فداکاری ما در جنگ زیادتر و دشوارتر باشد ، تاج افتخاری که از آن حاصل می شود باشکوه تر خواهد بود . روزولت

امیدی به آینده دانایی که چشم به دهان نادان ها دارد نمی رود . حکیم ارد بزرگ

باید بخواهیم تا بتوانیم! . رنه دکارت

مرغ بهشتی فقط در دستان کسی می آرامد که در چنگش نگیرد. جان بری

ارزش نهادن به تنهایی ( برای خودسازی و اندیشه ) ، نمایانگر بی ارزشی کار گروهی نیست . حکیم ارد بزرگ

اراده، یکی از عوامل عمده ایمان است. پاسکال

شیخ الرئیس ، ابوعلی سینا ، حسین بن عبدالله حسن بن علی بن سینا ، ‌معروف به ابن سینا در سال 370 هجری قمری در دهی به نام خورمیثن در نزدیکی بخارا چشم به جهان گشود . شرکت در جلسات بحث اسماعیلیان از دوران کودکی ، به واسطه پدر – که از پیروان آنها بود – بوعلی را خیلی زود با مباحث و دانش های مختلف زمان خود آشنا ساخت . استعداد وی در فراگیری علوم ، پدر را بر آن داشت تا به توصیه یکی از استادان وی ، ‌بوعلی را به جز تعلیم و دانش اندوزی به کار دیگری مشغول نکند . و چنین شد که وی به دلیل نبوغ خود در ابتدای جوانی در علوم مختلف زمان خود از جمله طب مهارت یافت . تا آنجا که پادشاه بخارا ، نوح بن منصور ( حکومت از 366 تا 387 هجری قمری ) به علت بیماری ، وی را به نزد خود خواند و ابن سینا از این راه به کتابخانه عظیم دربار سامانی دست یافت . وی در شرح حالی که خود نگاشته است درباره منابع آن کتابخانه خود می گوید : هر چه از آنها را که بدان نیاز داشتم خواستم و کتاب هایی یافتم که نام آنها به بسیاری از مردم نرسیده بود و من هم پیش از آن ندیده بودم و پس از آن هم ندیدم . پس این کتاب ها را خواندم و از آنها سود برداشتم و اندازه هر مردی را در دانش دریافتم و چون به سن هجده سالگی رسیدم ، از همه این دانش ها فارغ آمدم . 
به این ترتیب وی در علوم مختلف از جمله حکمت ،‌ منطق و‌ ریاضیات – که خود شامل عدد ،‌ هندسه ،‌ نجوم و موسیقی است – تسلط یافت . 
وی با وجود پرداختن به کار سیاست در دربار منصور ، پادشاه سامانی و دستیابی مقام وزارت ابوطاهر شمس الدوله دیلمی و نیز درگیر شدن با مشکلات ناشی از کشمکش امرا – که سفرهای متعدد و حبس چند ماهه وی توسط تاج الملک ، حاکم همدان ، را به دنبال داشت – بیش از صدها جلد کتاب و تعداد بسیاری رساله نگاشته که هر یک با توجه به زمان و احوال او به رشته تحریر در آمده است . وقتی در دربار امیر بود و آسایش کافی داشت و دسترسی اش به کتب میسر بود ،‌ به نوشتن کتاب قانون در پزشکی ، یا دائره المعارف بزرگ فلسفی خود کتاب شفا مشغول می شد . اما در هنگام سفر فقط یادداشت ها و رساله های کوچک می نگاشت . در زندان به نظم اشعار می پرداخت و یا تاملات دینی را با اسلوبی که خالی از جمال نباشد مقید می نمود . 
از میان تالیفات ابن سینا ،‌ شفا در فلسفه و قانون در پزشکی شهرتی جهانی یافته است . کتاب شفا در هجده جلد در بخش های علوم و فلسفه ، یعنی منطق ، ریاضی ، طبیعیات و الاهیات نوشته شده است . منطق شفا امروز نیز همچنان به عنوان یکی از معتبرترین کتب منطق اسلامی مطرح است و طبیعیات و الاهیات آن هنوز مورد توجه علاقمندان است . کتاب قانون نیز – که تا قرن ها از مهمترین کتب پزشکی به شمار می رفت – شامل مطالبی درباره قوانین کلی طب ، داروهای ترکیبی و غیر ترکیبی و امراض مختلف می باشد . این کتاب در قرن دوازدهم میلادی همراه با آغاز نهضت ترجمه به زبانهای لاتین ترجمه شد و تا امروز به زبان های انگلیسی ، فرنسه و آلمانی نیز برگردانده شده است . قانون – که مجموعه مدونی از کل دانش طبی باستانی و اسلامی است – به عنوان متن درسی پزشکی در دانشگاه های اروپایی مورد استفاده قرار می گرفت و تا سال 1650 میلادی در کنار آثار جالینوس و موندینو در دانشگاه های لوون و مون پلیه تدریس می شد . 
ابن سینا در زمینه های مختلف علمی نیز اقداماتی ارزنده به عمل آورده است . او اقلیدس را ترجمه کرد . رصدهای نجومی را به عمل درآورد و اسبابی نظیر ورنیه کنونی ابداع نمود . در زمینه حرکت ، نیرو ، فضای بی هوا ( خلا ) ، نور ، حرارت و چگالی تحقیقات ابتکاری داشت . رساله وی درباره کانی ها یا مواد معدنی تا قرن سیزدهم در اروپا مهمترین مرجع علم زمین شناسی بود . 
درباره این رساله فیگینه در کتاب دانشمندان قرون وسطی چنین آورده است : ابن سینا رساله ای دارد که اسم لاتین آن چنین است : De Conglutineation Lagibum . در این رساله فصلی است به نام اصل کوه ها که بسیار جالب توجه است . در آنجا ابن سینا می گوید : ممکن است کوه ها به دو علت به وجود آمده باشند . یکی برآمدن قشر زمین . چنان که در زمین لرزه های سخت واقع می شود و دیگر جریان آب که برای یافتن مجرا ، سبب حفر دره ها و در عین حال سبب برجستگی زمین می شود . زیرا بعضی از زمین ها نرم هستند و بعضی سخت . آب و باد قسمتی را می برند و قسمتی را باقی می گذارند . این است علت برخی از برجستگی های زمین . 
ابن سینا به واسطه عقل منطقی و نظام یافته اش – که حتی در طب نیز تلاش داشت مداوا را تا سرحد امکان تابع قواعد ریاضی سازد – تسلط بر فلسفه را کمال برای یک دانشمند می دانست . وی برای آگاهی از اندیشه های ارسطو و درک دقیق آن ،‌ آن گونه که خود در شرح احوالش نوشته است ، 40 بار کتاب مابعدالطبیعه را خواند و در نهایت با استفاده از شرحی که ابونصر فارابی درباره آن کتاب نوشته بود ، به معانی آن راه یافت . بوعلی در دوران عمر خود از لحاظ عقاید فلسفی دو دوره مهم را طی کرد . اول دوره ای که پیرو فلسفه مشاء و شارح عقاید و معارف ارسطو بود و دوم دوره ای که از آن عقاید عدول کرد و به قول خودش طرفدار حکت مشرقین و پیرو مکتب اشراق شد . 
وی به پشتوانه تلاش یک صد ساله ای که پیش از او از سوی کسانی همچون الکندی و فارابی برای شکل گیری فلسفه اسلامی صورت گرفته بود ، موفق شد نظام فلسفی منسجمی را ارائه دهد . با توجه به این که پیش از او مقدمات این کار فراهم شده بود ، کار و وظیفه ابن سینا این بود که مشکلات و پیچیدگی ها را کشف و حل کند و آنها را به نحوی مظبوط و موجز شرح نماید . فروع جزئی را به تصول شامل ارتباط دهد و اطراف آن را به هم بیاورد . 
او با ارائه نظر خود در مورد نحوه ارتباط و نسبت بین مفاهیم کلی مثل انسان ،‌ فضیلت و جزئیات حقیقی به یکی از پرسشهای علمای قرون وسطی – که مدت های طولانی ذهن آنها را به خود مشغول کرده بود - پاسخ داد . تاثیر آرای فلسفی ابن سینا ، ‌همچون آموزه های طبی او ، ‌به جز در قلمرو اسلامی ، ‌در اروپا نیز امری قطعی است . آلبرتوس ماگنوس ،‌ دانشمند آلمانی فرقه دومینیکی (1200 تا 1280 میلادی ) ‌نخستین کسی بود که در غرب تفسیر و شرح جامعی بر فلسفه ارسطو نوشت . به همین دلیل اغلب او را پایه گذار اصلی ارسطوگرایی مسیحی می دانند . وی که جهان مسیحیت را با سنت ارسطویی الفت داد ،‌ در شناخت آثار ارسطو سخت به ابن سینا متکی بود . 
همچنین فلسفه ما بعد الطبیعه ابن سینا ، ‌خلاصه مطالبی است که متفکران لاتینی دو قرن بعد از او بدان رسیدند و توانستند مذاهب مختلف فلسفی را در فلسفه مدرسی هماهنگ کنند . 
ابوعلی سینا در سال 428 هجری قمری ، زمانی که تنها 58 سال داشت ،‌ در حالی رخت از جهان بربست که با ادای دین خود به دانش بشری ، نامی به صلابت تمدن ایرانی از خود به جای گذاشت .

فردوسی استاد بی همتای شعر و خرد پارسی و بزرگترین حماسه سرای جهان است. اهمیت فردوسی در آن است چه با آفریدن اثر همیشه جاوید خود، نه تنها زبان ، بلکه کل فرهنگ و تاریخ و در یک سخن ، همه اسناد اصالت اقوام ایرانی را جاودانگی بخشید و خود نیز برآنچه که میکرد و برعظمت آن ، آگاه بود و می دانست که با زنده نگه داشتن زبان ویژه یک ملت ، در واقع آن ملت را زندگی و جاودانگی بخشیده است .

بسی رنج بردم در این سال سی
عجم زنده کـردم بدیــن پــــارسی

فردوسی در سال 329 هجری برابر با 940 میلادی در روستای باژ از توابع طوس در خانواده ای از طبقه دهقانان دیده به جهان گشود و در جوانی شروع به نظم برخی از داستانهای قهرمانی کرد. در سال 370 هجری برابر با 980 میلادی زیر دید تیز و مستقیم جاسوس های بغداد و غزنین ، تنظیم شاهنامه را آغاز می کند و به تجزیه و تحلیل نیروهای سیاسی بغداد و عناصر ترک داخلی آنها می پردازد. فردوسی ضمن بیان مفاسد آنها، نه تنها با بغداد و غزنین ، بلکه با عناصر داخلی آنها نیز می ستیزد و در واقع ، طرح تئوری نظام جانشین عرب و ترک را می ریزد حداقل آرزوی او این بود که ترکیبی از اقتدار ساسانیان و ویژگیهای مثبت سامانیان را در ایران ببیند. چهار عنصر اساسی برای فردوسی ارزشهای بنیادی و اصلی به شمار می آید و او شاهنامه خود را در مربعی قرار داده که هر ضلع آن بیانگر یکی از این چهار عنصر است آن عناصر عبارتند از: ملیت ایرانی ، خردمندی ، عدالت و دین ورزی او هر موضوع و هر حکایتی را برپایه این چهار عنصر تقسیم می کند. علاوه بر این ، شاهنامه ، شناسنامه فرهنگی ما ایرانیان است که می کوشد تا به تاخت و تاز ترک های متجاوز و امویان و عباسیان ستمگر پاسخ دهد او ایرانی را معادل آزاده می داند و از ایرانیان با تعبیر آزادگان یاد می کند؛ بدان سبب که پاسخی به ستمهای امویان و عباسیان نیز داده باشد؛ چرا که مدت زمان درازی ، ایرانیان ، موالی خوانده می شدند و با آنان همانند انسان های درجه دوم رفتار می شد بنابراین شاهنامه از این منظر، بیش از آن که بیان اندیشه ها و نیات یک فرد باشد، ارتقای نگرشی ملی و انسانی و یا تعالی بخشیدن نوعی جهانبینی است.

سی سال بعد یعنی در سال 400 هجری برابر با 1010 میلادی پس از پایان خلق شاهنامه این اثر گرانبها به سلطان محمود غزنوی نشان داده می شود. به علت های گوناگون که مهمترینشان اختلاف نژاد و مذهب بود اختلاف دستگاه حکومتی با فردوسی باعث برگشتن فردوسی به طوس و تبرستان شد. استاد بزرگ شعر فارسی در سال 411 هجری برابر با 1020 میلادی در زادگاه خود بدرود حیات گفت ولی یاد و خاطره اش برای همه دوران در قلب ایرانیان جاودان مانده است.

زبان ، شرح حال انسان هاست اگر زبان را برداریم ، تقریبا چیزی از شخصیت ، عقاید، خاطرات و افکار نظام یافته ما باقی نخواهد ماند بدون زبان ، موجودیت انسان هم به پایان می رسد زبان ، ذخیره نمادین اندیشه ها، عواطف ، بحران ها، مخالفت ها، نفرت ها، توافق ها، وفاداری ها، افکار قالبی و انگیزه هایی است که در سوق دادن و تجلی هویت فرهنگی انسانها نقش اساسی دارد.همگان بر این باورند که واژه ها در کارگاه اندیشه و جهان بینی اندیشمندان و روشنفکران هر دوره در هم می آمیزند تا زایش مفاهیم عمیق انسانی تا ابد تداوم یابد. با وجود این ، در یک داوری دقیق ، تمایزات غیرقابل کتمان و قوت کلام سخنسرای نام آور ایرانی حکیم ابوالقاسم فردوسی با همتایان همعصر خود آشکارا به چشم می خورد زبان و کلمات برآمده از ذهن فرانگر و تیزبین او، در محدودیت قالبهای شعری ، تن به اسارت نمی سپارد و ناگزیر به گونه شگفت آوری زنده ، ملموس و دورپرواز است فردوسی به علت ضرورت زمانی و جو اختناق حاکم در زمان خود، بالاجبار برای بیان مسائل روز: زبانی کنایه و اسطوره ای انتخاب کرده است ؛ در حالی که محتوای مورد بحث او مسائل جاری زمان است بدین اعتبار، فردوسی از معدود افرادی است که توان به تصویر کشیدن جنایات قدرت سیاسی زمان خویش را داشته است پایان سخن آن که انگیزه فردوسی از آفریدن شاهنامه مبارزه با استعمار و استثمار سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی خلفای عباسی و سلطه امیران ترک بود .

آنچه کورش کرد و دارا وانچه زرتشت مهین 
زنده گشت از همت فردوسی سحـر آفرین 
نام ایــــران رفته بــود از یـاد تا تـازی و تـرک 
ترکــتــازی را بــرون راندند لاشـــه از کـمین 
ای مبـــارک اوستـــاد‚ ای شاعـــر والا نژاد 
ای سخنهایت بســوی راستی حبلی متین 
با تـــو بد کـــردند و قــدر خدمتت نشناختند 
آزمـــنـــدان بــخیـــل و تاجـــداران ضـنــیــن

 

زندگی نامه

 

  
حکیم فردوسی در "طبران طوس" در سال 329 هجری به دنیا آمد. پدرش از دهقانان طوس بود و از نظر مادی دارای ثروت و موقعیت قابل توجهی بود. از احوال او در عهد کودکی و جوانی اطلاع درستی در دست نیست ولی مشخص است که در جوانی با درآمدی که از املاک پدرش داشته به کسی محتاج نبوده است؛ اما اندک اندک آن اموال را از دست داده و به تهیدستی گرفتار شده است.

فردوسی از همان ابتدای کار که به کسب علم و دانش پرداخت، به خواندن داستان هم علاقمند شد و مخصوصاً به تاریخ و اطلاعات مربوط به گذشته ایران عشق می ورزید.

همین علاقه به داستانهای کهن بود که او را به فکر به نظم در آوردن شاهنامه انداخت.

چنان که از گفته خود او در شاهنامه بر می آید، مدتها در جستجوی این کتاب بوده است و پس از یافتن دستمایه ی اصلیی داستانهای شاهنامه، نزدیک به سی سال از بهترین ایام زندگی خود را وقف این کار کرد.

او خود می گوبد:

بسی رنج بردم بدین سال سی 
عجم زنده کردم بدین پارسی 
پی افکندم از نظم کاخی بلند 
که از باد و باران نیابد گزند 
بناهای آباد گردد خراب 
ز باران و از تابش آفتاب

فردوسی در سال 370 یا 371 به نظم در آوردن شاهنامه را آغاز کرد و در اوایل این کار هم خود فردوسی ثروت و دارایی قابل توجهی داشت و هم بعضی از بزرگان خراسان که به تاریخ باستان ایران علاقه داشتند او را یاری می کردند ولی به مرور زمان و پس از گذشت سالهایی، در حالی که فردوسی بیشتر شاهنامه را سروده بود دچار فقر و تنگدستی شد.

اَلا ای برآورده چرخ بلند 
چه داری به پیری مرا مستمند 
چو بودم جوان برترم داشتی 
به پیری مرا خوار بگذاشتی 
به جای عنانم عصا داد سال 
پراکنده شد مال و برگشت حال

بر خلاف آن چه مشهور است، فردوسی سرودن شاهنامه را صرفاً به خاطر علاقه خودش و حتی سالها قبل از آن که سلطان محمود به سلطنت برسد، آغاز کرد؛ اما چون در طی این کار رفته رفته ثروت و جوانی را از دست داد، به فکر افتاد که آن را به نام پادشاهی بزرگ کند و به گمان اینکه سلطان محمود چنان که باید قدر او را خواهد شناخت، شاهنامه را به نام او کرد و راه غزنین را در پیش گرفت.

اما سلطان محمود که به مدایح و اشعار ستایش آمیز شاعران بیش از تاریخ و داستانهای پهلوانی علاقه داشت، قدر سخن فردوسی را ندانست و او را چنانکه شایسته اش بود تشویق نکرد.

علت این که شاهنامه مورد پسند سلطان محمود واقع نشد، درست معلوم نیست.

عضی گفته اند که به سبب بدگوئی حسودان، فردوسی نزد محمود به بی دینی متهم شد (در واقع اعتقاد فردوسی به شیعه که سلطان محمود آن را قبول نداشت هم به این موضوع اضافه شد) و از این رو سلطان به او بی اعتنائی کرد.

ظاهراً بعضی از شاعران دربار سلطان محمود به فردوسی حسد می بردند و داستانهای شاهنامه و پهلوانان قدیم ایران را در نظر سلطان محمود پست و ناچیز جلوه داده بودند.

به هر حال سلطان محمود شاهنامه را بی ارزش دانست و از رستم به زشتی یاد کرد و بر فردوسی خشمگین شد و گفت: که "شاهنامه خود هیچ نیست مگر حدیث رستم، و اندر سپاه من هزار مرد چون رستم هست".

گفته اند که فردوسی از این بی اعتنائی سلطان محمود بر آشفت و چندین بیت در هجو سلطان محمود گفت و سپس از ترس مجازات او غزنین را ترک کرد و چندی در شهرهائی چون هرات، ری و طبرستان متواری بود و از شهری به شهر دیگر می رفت تا آنکه سرانجام در زادگاه خود، طوس درگذشت.

تاریخ وفاتش را بعضی 411 و برخی 416 هجری قمری نوشته اند.

فردوسی را در شهر طوس، در باغی که متعلق به خودش بود، به خاک سپردند.

 

 

در تاریخ آمده است که چند سال بعد، محمود به مناسبتی فردوسی را به یاد آورد و از رفتاری که با آن شاعر آزاده کرده بود پشیمان شد و به فکر جبران گذشته افتاد و فرمان داد تا ثروت فراوانی را برای او از غزنین به طوس بفرستند و از او دلجوئی کنند.

اما چنان که نوشته اند، روزی که هدیه سلطان را از غزنین به طوس می آوردند، جنازه شاعر را از طوس بیرون می بردند.

از فردوسی تنها یک دختر به جا مانده بود، زیرا پسرش هم در حیات پدر فوت کرده بود و گفته شده است که دختر فردوسی هم این هدیه سلطان محمود را نپذیرفت و آن را پس فرستاد.

شاهنامه نه فقط بزرگ ترین و پر مایه ترین مجموعه شعر است که از عهد سامانی و غزنوی به یادگار مانده است بلکه مهمترین سند عظمت زبان فارسی و بارزترین مظهر شکوه و رونق فرهنگ و تمدن ایران قدیم و خزانه لغت و گنجینه ادبـیات فارسی است.

فردوسی طبعی لطیف داشته، سخنش از طعنه و هجو و دروغ و تملق خالی بود و تا می توانست الفاظ ناشایست و کلمات دور از اخلاق بکار نمی برد.

او در وطن دوستی سری پر شور داشت. به داستانهای کهن و به تاریخ و سنن قدیم عشق می ورزید.

ویژگیهای هنری شاهنامه

"شاهنامه"، حافظ راستین سنت های ملی و شناسنامه قوم ایرانی است. شاید بی وجود این اثر بزرگ، بسیاری از عناصر مثبت فرهنگ آبا و اجدادی ما در طوفان حوادث تاریخی نابود می شد و اثری از آنها به جای نمی ماند.

اهمیت شاهنامه فقط در جنبه ادبی و شاعرانه آن خلاصه نمی شود و پیش از آن که مجموعه ای از داستانهای منظوم باشد، تبارنامه ای است که بیت بیت و حرف به حرف آن ریشه در اعماق آرزوها و خواسته های جمعی، ملتی کهن دارد. ارد بزرگ متفکر شهیر کشورمان می گوید : ایرانیان نیک نامی و پاکی تبار گذشتگان خویش را در شاهنانه فردوسی می بینند و در هر دودمانی که باشند برآن راه خواهند بود .

ملتی که در همه ادوار تاریخی، نیکی و روشنایی را ستوده و با بدی و ظلمت ستیز داشته است.

شاهنامه، منظومه مفصلی است که حدوداً از شصت هزار بیت تشکیل شده است و دارای سه دوره اساطیری، پهلوانی، تاریخی است.

فردوسی بر منابع بازمانده کهن، چنان کاخ رفیعی از سخن بنیان می نهد که به قول خودش باد و باران نمی تواند گزندی بدان برساند و گذشت سالیان بر آن تأثیری ندارد.

در برخورد با قصه های شاهنامه و دیگر داستانهای اساطیری فقط به ظاهر داستانها نمی توان بسنده کرد.

زبان قصه های اساطیری، زبانی آکنده از رمز و سمبل است و بی توجهی به معانی رمزی اساطیر، شکوه و غنای آنها را تا حد قصه های معمولی تنزل می دهد.

حکیم فردوسی خود توصیه می کند:

تو این را دوغ و فسانه مدان 
به یکسان روش در زمانه مدان 
از او هر چه اندر خورد با خرد 
دگر بر ره رمز معنی برد

شاهنامه روایت نبرد خوبی و بدی است و پهلوانان، جنگجویان این نبرد دائمی در هستی اند.

جنگ کاوه و ضحاک ظالم، کین خواهی منوچهر از سلم و تور، مرگ سیاوش به دسیسه سودابه و . . . همه حکایت از این نبرد و ستیز دارند.

تفکر فردوسی و اندیشه حاکم بر شاهنامه همیشه مدافع خوبی ها در برابر ظلم و تباهی است. ایران که سرزمین آزادگان محسوب می شود همواره مورد آزار و اذیت همسایگانش قرار می گیرد.

زیبایی و شکوه ایران، آن را در معرض مصیبت های گوناگون قرار می دهد و از همین رو پهلوانانش با تمام توان به دفاع از موجودیت این کشور و ارزشهای عمیق انسانی مردمانش بر می خیزند و جان بر سر این کار می نهند.

برخی از پهلوانان شاهنامه نمونه های متعالی انسانی هستند که عمر خویش را به تمامی در خدمت همنوعان خویش گذرانده است.

پهلوانانی همچون فریدون، سیاوش، کیخسرو، رستم، گودرز و طوس از این دسته اند.

شخصیت های دیگری نیز همچون ضحاک و سلم و تور وجودشان آکنده از شرارت و بدخویی و فساد است.

آنها مأموران اهریمنند و قصد نابودی و فساد در امور جهان را دارند.

قهرمانان شاهنامه با مرگ، ستیزی هماره دارند و این ستیز نه روی گردانی از مرگ است و نه پناه بردن به کنج عافیت، بلکه پهلوان در مواجهه و درگیری با خطرات بزرگ به جنگ مرگ می رود و در حقیقت، زندگی را از آغوش مرگ می دزدد.

اغلب داستانهای شاهنامه بی اعتباری دنیا را به یاد خواننده می آورد و او را به بیداری و درس گرفتن از روزگار می خواند ولی در همین حال آنجا که هنگام سخن عاشقانه می رسد فردوسی به سادگی و با شکوه و زیبایی موضوع را می پروراند.

نگاهی به پنج گنج نظامی در مقایسه با شاهنامه، این حقیقت را بر ما نمایان تر می کند. در پنج گنج، شاعر عارف که ذهنیتی تغزلی و زبانی نرم و خیال انگیز دارد، در وادی حماسه چنان غریق تصویرسازی و توصیفات تغزلی شده که جای و مقام زبان حماسه را فراموش کرده است حال آنکه که فردوسی حتی در توصیفات تغزلی در شأن زبان حماسه، از تخیل و تصاویر بهره می گیرد و از ازدحام بیهوده تصاویر در زبان حماسی اش پرهیز می کند.

 

 

تصویرسازی

تصویرسازی در شعر فردوسی جایی بسیار مهم دارد. شاعر با تجسم حوادث و ماجراهای داستان در پیش چشم خواننده او را همراه با خود به متن حوادث می برد، گویی خواننده داستان را بر پرده سینما به تماشا نشسته است.

تصویرسازی و تخیل در اثر فردوسی چنان محکم و متناسب است که حتی اغلب توصیفات طبیعی درباره طلوع، غروب، شب، روز و . . . در شعر او حالت و تصویری حماسی دارد و ظرافت و دقت حکیم طوس در چنین نکاتی موجب هماهنگی جزئی ترین امور در شاهنامه با کلیت داستان ها شده است.

چند بیت زیر در توصیف آفتاب بیان شده است:

چو خورشید از چرخ گردنده سر 
برآورد بر سان زرین سپر

***

پدید آمد آن خنجر تابناک 
به کردار یاقوت شد روی خاک

***

چو زرین سپر برگرفت آفتاب 
سرجنگجویان برآمد ز خواب

و این هم تصویری که شاعر از رسیدن شب دارد:

چو خورشید تابنده شد ناپدید 
شب تیره بر چرخ لشگر کشید

موسیقی

موسیقی در شعر فردوسی از عناصر اصلی شعر محسوب می شود. انتخاب وزن متقارب که هجاهای بلند آن کمتر از هجاهای کوتاه است، موسیقی حماسی شاهنامه را چند برابر می کند.

علاوه بر استفاده از وزن عروضی مناسب، فردوسی با به کارگیری قافیه های محکم و هم حروفیهای پنهان و آشکار، انواع جناس، سجع و دیگر صنایع لفظی تأثیر موسیقایی شعر خود را تا حد ممکن افزایش می دهد.

اغراقهای استادانه، تشبیهات حسی و نمایش لحظات طبیعت و زندگی از دیگر مشخصات مهم شعر فردوسی است.

برآمد ز هر دو سپه بوق و کوس 
هوا نیلگون شد، زمین آبنوس 
چو برق درخشنده از تیره میغ 
همی آتش افروخت از گرز و تیغ 
هوا گشت سرخ و سیاه و بنفش 
ز بس نیزه و گونه گونه درفش 
از آواز دیوان و از تیره گرد 
ز غریدن کوس و اسب نبرد 
چکاچاک گرز آمد و تیغ و تیر 
ز خون یلان دشت گشت آبگیر 
زمین شد به کردار دریای قیر 
همه موجش از خنجر و گرز و تیر 
دمان بادپایان چو کشتی بر آب 
سوی غرق دارند گفتی شتاب

 

منبع داستانهای شاهنامه

نخستین کتاب نثر فارسی که به عنوان یک اثر مستقل عرضه شد، شاهنامه ای منثور بود.

این کتاب به دلیل آن که به دستور و سرمایه "ابومنصور توسی" فراهم آمد، به "شاهنامه ابومنصوری" شهرت دارد و تاریخ گذشته ایران به حساب می آید.

اصل این کتاب از میان رفته و تنها مقدمه آن که حدود پانزده صفحه می شود در بعضی نسخه های خطی شاهنامه موجود است.

علاوه بر این شاهنامه، یک شاهنامه منثور دیگر به نام شاهنامه ابوالموید بلخی وجود داشته که گویا قبل از شاهنامه ابومنصوری تألیف یافته است، اما چون به کلی از میان رفته درباره آن نمی توان اظهارنظر کرد.

پس از این دوره در قرن چهارم شاعری به نام دقیقی کار به نظم در آوردن داستانهای ملی ایران را شروع کرد.

دقیقی زردشتی بود و در جوانی به شاعری پرداخت.

او برخی از امیران چغانی و سامانی را مدح گفت و از آنها جوایز گرانبها دریافت کرد.

دقیقی ظاهراً به دستور نوح بن منصور سامانی مأموریت یافت تا شاهنامه ی ابومنصوری را که به نثر بود به نظم در آورد.

دقیقی، هزار بیت بیشتر از این شاهنامه را نسروده بود و هنوز جوان بود که کشته شد (حدود 367 یا 369 هـ. ق) و بخش عظیمی از داستانهای شاهنامه ناسروده مانده بود.

فردوسی استاد و هشمهری دقیقی کار ناتمام او را دنبال کرد.

از این رو می توان شاهنامه دقیقی را منبع اصلی فردوسی در سرودن شاهنامه دانست.

بخش های اصلی شاهنامه

موضوع این شاهکار جاودان، تاریخ ایران قدیم از آغاز تمدن نژاد ایرانی تا انقراض حکومت ساسانیان به دست اعراب است و کلاً به سه دوره اساطیری، پهلوی و تاریخی تقسیم می شود.

دوره اساطیری

این دوره از عهد کیومرث تا ظهور فریدون ادامه دارد. در این عهد از پادشاهانی مانند کیومرث، هوشنگ، تهمورث و جمشید سخن به میان می آید. تمدن ایرانی در این زمان تکوین می یابد. کشف آتش، جدا کرن آهن از سنگ و رشتن و بافتن و کشاورزی کردن و امثال آن در این دوره صورت می گیرد.

در این عهد جنگها غالباً جنگ های داخلی است و جنگ با دیوان و سرکوب کردن آنها بزرگ ترین مشکل این عصر بوده است. (بعضی احتمال داده اند که منظور از دیوان، بومیان فلات ایران بوده اند که با آریایی های مهاجم همواره جنگ و ستیز داشته اند)

در پایان این عهد، ضحاک دشمن پاکی و سمبل بدی به حکومت می نشیند، اما سرانجام پس از هزار سال فریدون به یاری کاوه آهنگر و حمایت مردم او را از میان می برد و دوره جدید آغاز می شود.

دوره پهلوانی

دوره پهلوانی یا حماسی از پادشاهی فریدون شروع می شود. ایرج، منوچهر، نوذر، گرشاسب به ترتیب به پادشاهی می نشیند. جنگهای میان ایران و توران آغاز می شود.

پادشاهی کیانی مانند: کیقباد، کیکاووس، کیخسرو و سپس لهراست و گشتاسب روی کار می آیند. در این عهد دلاورانی مانند: زال، رستم، گودرز، طوس، بیژن، سهراب و امثال آنان ظهور می کنند.

سیاوش پسر کیکاووس به دست افراسیاب کشته می شود و رستم به خونخواهی او به توران زمین می رود و انتقام خون سیاوش را از افراسیاب می گیرد. در زمان پادشاهی گشتاسب، زرتشت پیغمبر ایرانیان ظهور می کند و اسفندیار به دست رستم کشته می شود.

مدتی پس از کشته شدن اسفندیار، رستم نیز به دست برادر خود، شغاد از بین می رود و سیستان به دست بهمن پسر اسفندیار با خاک یکسان می گردد، و با مرگ رستم دوره پهلوانی به پایان می رسد.

دوره تاریخی

این دوره با ظهور بهمن آغاز می شود و پس از بهمن، همای و سپس داراب و دارا پسر داراب به پادشاهی می رسند.

در این زمان اسکندر مقدونی به ایران حمله می کند و دارا را که همان داریوش سوم است می کشد و به جای او بر تخت می نشیند.

پس از اسکندر دوره پادشاهی اشکانیان در ابیاتی چند بیان می گردد و سپس ساسانیان روی کار می آیند و آن گاه حمله عرب پیش می آید و با شکست ایرانیان شاهنامه به پایان می رسد.

 

 

در اوایل قرن شانزدهم میلادی در دهکده ای نزدیک شهر «استرتفورد» در ایالت واریک انگلستان، زارعی به نام ریچارد شکسپیر زندگی می کرد. یکی از پسران او «جان» در حدود سال 1551 در شهر استرتفورد به شغل پوست فروشی مشغول شد و «ماری آردن» دختر یک کشاورز ثروتمند را به همسری برگزید. ماری در 26 آوریل 1564 پسری به دنیا آورد و نامش را «ویلیام» گذاشت. این کودک به تدریج پسری فعال ، شوخ و شیطان شد ، به مدرسه رفت و زبان لاتین و یونانی را فرا گرفت. ولی به علت کسادی شغل پدرش ناچار شد برای امرار معاش، مدرسه را ترک کند و شغلی برای خود برگزیند. برخی می گویند كه او ابتدا شاگرد يك قصاب شد و چون از دوران نوجوانی دلبستگی شديدي به ادبیات داشت، در موقع کشتن گوساله خطابه می سرود و شعر می گفت. 
در سال 1582 موقعی که هجده ساله بود، دلباخته دختری بیست و پنج ساله به نام «آن هثوی» از دهکده مجاور شد و با یکدیگر عروسی کردند و به زودی صاحب سه فرزند شدند. از آن زمان، زندگی پر حادثه شکسپیر آغاز شد و به قدری تحت تأثیر هنرپیشگان و هنر نمایی آنان قرار گرفت که تنها به لندن رفت تا موفقیت بیشتری کسب کند و بعداً بتواند زندگی مرفه تری برای خانواده خود فراهم نماید.
پس از ورود به لندن، به سراغ تماشاخانه های مختلف رفت و در آنجا به حفاظت از اسبهای مشتریان مشغول شد، ولی کم کم به درون تماشاخانه راه یافت و به تصحیح نمایشنامه های ناتمام پرداخت و کمی بعد روی صحنه تئاتر آمد و به ایفاي نقش پرداخت. بعداً وظایف دیگر پشت صحنه را به عهده گرفت. این تجارب گرانبها برای او بسیار مورد استفاده واقع شد و چنان با مهارت کارهایش را پیگیری کرد که حسادت هم قطاران را برانگیخت. 
در آن دوره هنرپیشگی و نمایشنامه نویسی حرفه ای محترم و محبوب تلقی نمی شد و طبقه متوسط که تحت تأثیر تلقینات مذهبی قرار داشتند ، آن را مخالف شئون خویش می دانستند. تنها طبقه اعیان و طبقات فقیر بودند که به نمایش و تماشاخانه علاقه نشان می دادند. در آن زمان بود که شکسپیر قطعات منظومی سرود که باعث شهرت او شد و در سال 1594 دو نمایش کمدی در حضور ملکه الیزابت اول در قصر گوینویچ بازی کرد و در 1597 اولین کمدی خود را به نام «تقلای بی فایده عشق» در حضور ملکه نمایش داد و از آن به بعد، نمایشنامه های او مرتباً تحت حمایت ملکه به صحنه تئاتر می آمد. 
الیزابت در سال 1603 زندگی را بدرود گفت، ولی تغییر خاندان سلطنتی باعث تغییر رویه ای نسبت به شکسپیر نشد . جیمز اول به شکسپیر و بازیگرانش اجازه رسمی برای نمایش اعطا کرد . نمایشنامه های او در تماشاخانه «گلوب» که در ساحل جنوبی رود تیمز قرار داشت ، بازی می شد. بهترین نمایشنامه های شکسپیر درهمین تماشاخانه گلوب به اجرا درآمد. هرشب شمار زیادی از زنان و مردان آن روزگار به این تماشاخانه می آمدند تا شاهد اجرای آثار شکسپیر توسط گروه پر آوازه «لرد چیمبرلین» باشند. اهتزاز پرچمی بر بام این تماشاخانه نشان آن بود که تا لحظاتی دیگر اجرای نمایش آغاز خواهد شد . در تمام این سالها خود شکسپیر با تلاشی خستگی ناپذیر - چه در مقام نویسنده و چه به عنوان بازیگر- کار می کرد . این گروه، علاوه بر آثار شکسپیر، نمایشنامه هایی از سایر نویسندگان و از جمله آثار «کریستوفر مارلو» و نویسنده نو پای دیگر به نام «جن جانسن» را نیز به اجرا در می آورند ، اما آثار «ویلیام شکسپیر» بیشترین تعداد تماشاگران را به آن تماشاخانه می کشید.
شکسپیر بزودی موفقیت مادی و معنوی به دست آورد و سرانجام در مالکیت تماشاخانه سهیم شد. این تماشاخانه در سال 1613 در ضمن بازی نمایشنامه «هانری هشتم» سوخت و سال بعد، دوباره افتتاح شد ، که آن زمان دیگر شکسپیر حضور نداشت ، چون با ثروت سرشار خود به شهر خویش برگشته بود. شکسپیر در سال 1610 یعنی در 46 سالگی دست از کار کشید و به استرتفورد بازگشت، تا در آنجا از هیاهوی زندگی در شهر لندن دور باشد. چرا که حالا دیگر کم و بیش آنچه را که در همه آن سالها در جستجویش بود، به دست آورده بود. نمایشنامه هایی که در این دوره از زندگی اش نوشت، عبارتند از« زمستان» و «توفان» که اولین بار در سال 1611 به اجرا در آمدند. 
در آوریل سال 1616 شکسپیر چشم از جهان بست و گنجینه بی نظیر ادبی خود را برای هموطنان خود و تمام مردم دنیا بجا گذاشت . آرمگاه او در کلیسای شهر استرتفورد قرار دارد و خانه مسکونی او با وضع اولیه خود همیشه زیارتگاه علاقمندان به ادبیات بوده و هر سال در آن شهر جشنی به یاد این مرد بزرگ برپا می گردد.

مجموعه آثار 
با توجه به تعداد نمایشنامه هایی که هر ساله از شکسپیر به روي صحنه می رفت، می توان این طور نتیجه گرفت که او آنها را بسیار سریع می نوشته است. مثلا گفته شده او فقط دو هفته وقت صرف نوشتن نمایشنامه «زنان سر خوش وینزر» (که در سال 1601 اجرا شد) کرده است . شکسپیر بیشتر نمایشنامه هایش را در اتاق کوچکی در انتهای ساختمان تماشاخانه نوشته است. به احتمال زیاد، شکل فشرده ای از نمایشنامه را - از طرح داستان گرفته تا شخصیتها و سایر عناصر نمایشی- با شتاب به روی کاغذ می آورده... بعد آن را کمی می پرورانده و در پایان، زمانی که بازیگرها خود را با نقشهای نمایشی انطباق می دادند ، شکل نهایی آن را تنظیم می کرده است. 
طرحهای شکسپیر اغلب چیز تازه ای نیستند. در حقیقت او این قصه را از خود خلق نمی کرده، بلکه آنها را از منابع مختلفی مثل تاریخ، افسانه های قدیمی و غیره بر می گرفته است. یکی از منابع آثار شکسپیر کتابی به نام «شرح وقایع انگلستان، اسکاتلند و ایرلند» اثر «هالینشد» بوده است. شکسپیر قصه های بسیاری از نمایشنامه هاي خود از جمله «هانری پنجم»، «ریچارد سوم» و «لیر شاه» را از همین کتاب گرفت.
 از دیگر آثاری که از نمایشنامه های شکسپیر به جا مانده است، می توان به : هملت، شب دوازدهم، اتللو، هانری چهارم، هانری پنجم، هانری ششم، تاجر ونیزی، ریچارد دوم، آنطور که تو بخواهی، رومئو و ژولیت، مکبث، توفان، تلاش بی ثمر عشق ... اشاره کرد. 
نمایشنامه رومئو و ژولیت در پنج پرده و بیست و سه صحنه تنظیم شده و اگر نمایشنامه تیتوس اندرونیکوس را به حساب نیاوریم ؛ اولین نمایشنامه غم انگیز شکسپیر محسوب می شود. تاریخ قطعی تحریر آن معلوم نیست و بین سالهای 1591 و 1595 نوشته شده، ولی سبک تحریر و نوع مطالب و قراین دیگر نشان می دهد ، که قاعدتاً بایستی مربوط به سال 1595 باشد. 
هملت بزرگ ترین نمایشنامه تمامی اعصار است. هملت بر تارک ادبیات نمایشی جهان خوش می درخشد و دارای نقاط اوج، جلوه ها و لحظات بسیار کمیک است. می توان بارها و بارها سطری از آن را خواند و هر بار به کشفی تازه نایل شد. می توان تا دنیا ، دنیاست آن را به روی صحنه آورد و باز به عمق اسرار آن نرسید. اين نمايشنامه، انسان را در خود گم می کند، گاه به بن بست می رسد، گاه لحظاتی سرشار از خوشی و لذت می آفریند و گاه انسان را به اعماق نومیدی می کشاند. بازی در این نقش، انسان را با تمام ذهن و روحش درگیر خود می کند و او را در خود فرو می برد.

بیماری سیاه زخم یک بیماری سمی و عفونی باکتریائی است و این بیماری در بین گیاه­خواران اهلی شیوع دارد. شیوع این بیماری در عموم حیوانات وحشی و اهلی مانند: گاو، گوسفند، بز، شتر و گوشت­خواران اتفاق می­افتد. بیماری می­تواند به انسان­هایی که با حیوانات آلوده و یا بافت آلوده حیوانی سروکار دارند، سرایت کند. گفتنی است بیماری سیاه زخم عموماً در مناطق کشاورزی و در بین حیوانات شیوع می­یابد. انسان نیز در تماس با حیوان آلوده و یا محصولات به دست آمده از حیوان آلوده، به بیماری مبتلا می­شود. کارگرانی که با حیوان مرده و یا محصولات به دست آمده از حیوان مبتلا سروکار دارند، احتمال ابتلا به سیاه زخم برای آنها زیاد است این گونه آلودگی به سیاه زخم صنعتی مشهور است .میکروب مسئول باسیلوس آنتراسیس یک باسیل درشت و مستقیم گرم مثبت است که در محیط های معمولی به خوبی رشد می­کند. در محیط­های نامساعد ایجاد اسپور (هاگ) می­کند و خیلی مقاوم می­باشد. انتقال بیماری سیاه زخم به سه شکل پوستی، تنفسی و گوارشی است. چنانچه اسپور این بیماری از طریق هوا وارد مجاری تنفسی شود، فرم تنفسی سیاه زخم ایجاد می شود. علائم بیماری بستگی به نحوه تماس انسان با عامل بیماری دارد، ولی معمولاً این علائم در طی مدت ۷ روز ظاهر می­شود. در شکل پوستی که شایعترین (در حدود ۹۵ درصد) نوع است عفونت سیاه زخم زمانی اتفاق می­افتد که عامل بیماری که معمولاً در پشم، چرم و موی حیوان(مخصوصاً بز) آلوده وجود دارد، از طریق زخم و یا بریدگی پوستی وارد بدن شود. در فرم گوارشی ممکن است پس از مصرف گوشت آلوده به عامل سیاه زخم اتفاق بیفتد و علائم آن التهاب حاد دستگاه گوارش است .علائم اولیه شامل تهوع، کاهش اشتها، استفراغ ، تب و به دنبال آن دردهای ناحیه شکمی است .

انسان از راه تماس و دستکاری مواد آلوده دامی(‌پشم، پوست، گوشت و غیره) مبتلا می­گردد. اسپور این باکتری قادر است سال­ها در خاک باقی مانده و حیوانات را از این طریق آلوده کند. انسان در تماس با این حیوانات آلوده شده و بیمار می­شود. همچنین از طریق خوردن گوشت­های آلوده نیز به فرم گوارشی بیماری مبتلا می­گردد.

پودر استخوان خام که برای تغذیه چهارپایان مصرف می­شود یکی دیگر از راه­های سرایت می­باشد. میکرب از راه خراش های کوچک و ناچیز پوست وارد بدن آدمی می­شود. گرفتاری از راه دستگاه تنفسی (دم زدن )‌ توسط گرد و غبار آلوده به ندرت دیده می­شود(در کارخانه­های پشم بافی و پشم شویی)‌ از راه خوراکی یا دستگاه گوارشی توسط گوشت خام یا نیم پز، شیر خام و غیره آلودگی میسر می باشد

علائم:

      زخم سیاه: شایعترین فرم بیماری را در افراد بالغ و سالم نشان می­دهد و در محل ورود باسیل که اغلب قسمت­های باز بدن است(صورت، گردن، دست، بازو) دیده می­شود. محل ورود باسیل این بیماری بیشتر از صورت و گردن و بعد دست ها و تنه  و بالاخره پاها می­باشد و این نشان می­دهد که موضع­های باز بدن که براحتی در معرض تلقیح قرار می­گیرند بیشتر به بیماری مبتلا می­شوند.

         ادم بدخیم: که زخم ابتدائی در آن ناپیدا بوده و ورم خیلی شدیدی در محل ورود باسیل ملاحظه می شود.

         مننگوآنسفالیت سیاه­زخمی: به دنبال زخم سیاه به ویژه ادم بدخیم پیش می­آید. علائم مننگوآنسفالیت ظاهر می­شود. مایع نخاع چرکی و حاوی تعداد زیادی باسیل سیاه زخم می باشد. در غیاب درمان خطر مرگ و میر زیاد است.

اشکال احشائی:

         سیاه زخم ریوی: در اثر تنفس گرد و خاک آلوده به اسپورسیاه زخم پدید می­آید.

      سیاه زخم روده ای و معدی: این سیاه زخم خیلی نادر می باشد، ۳ تا ۵ روز پس از مصرف گوشت نیم پز آلوده یا غذای آلوده دیگر با دردهای شکمی، تهوع، استفراغ و تب آغاز می­شود .

         مننژیت ابتدائی سیاه زخمی : بشکل یک مننگو­آنسفالیت سیر می­کند. هیچ نشانۀ پوستی و مخاطی در بیمار دیده نمی­شود. گرفتن مایع نخاع و آزمایش آن کلید تشخیص می­باشد. پیش بینی بیماری مربوط به تشخیص و درمان زودرس می باشد .

درمان:

چنانچه درمان با آنتی بیوتیک مناسب انجام شود، مرگ و میر به ندرت اتفاق می افتد درمان با آنتی بیوتیک­های مناسب به مدت دو هفته انجام می­شود. برای درمان سیاه زخم پنی­سیلین، تتراسیکلین و فلوروکونیلون (سیپرو) تجویز می­شود. درمان آنتی بیوتیکی می­تواند در کاهش ضایعات فرم پوستی بیماری سیاه زخم مؤثر باشد.

سرم درمانی در اشکال دیر درمان شده و اشکال خطرناک سودبخش می­باشد. البته استعمال دارو حتماً باید با نظر پزشک باشد.

پیشگیری:

بهداشت فردی، واکسیناسیون دامها و انهدام دام­های بیمار و خاموش کردن همه گیری دامی است. رعایت موازین بهداشتی در کارخانه­های پشم ریسی، پشم شویی، دباغی و غیره (بهداشت شغلی) نهایت ضرورت را دارد

بیماری تب مالت

بیماری های مشترک بین انسان و دام که با نام زئونوزها شناخته می شوند از جمله عفونت هایی هستند که بین انسان سایر حیوانات مهره دار و یا بالعکس در شرایط طبیعی منتقل می شوند. هدف از نامگذاری گروهی از بیماری ها با این عنوان، ایجاد یک مسئولیت حرفه ای مشترک بین پزشکان و دامپزشکان بودتا بدین ترتیب آنها بتوانندبا همکاری یکدیگر در زمینه تحقیقات و کنترل این بیماریها، گامهای بسیار موثری در جهت تامین بهداشت عمومی بردارند. در کشورهای در حال توسعه، این از بیماری ها، هنوز به عنوان یکی از چالش های اصلی نظام بهداشت و درمان آنان قلمداد می شود. در کشور ما نیز توجه به بیماری های مشترک بین انسان و دام و کنترل آن ار اهمیت ویژه ای برخوردار است به نحوی که بنا به گفته برخی از کارشناسان،هم اکنون نزدیک به 50 درصد از بیماری هایی که مردم گرفتار آن هستند به نحوی به دام و حیوان مربوط می شود.

تعریف و علائم این بیماری :

بروسلوز یا تب مالت عبارت است از یکعفنت باکتریایی بین انسان و دام که عامل آن باکتری از جنس بروسلا است. این بیماری معمولا در اثر انتقال یکی از انواعبروسلا ملی تنسیس از گوسفند و بز، بروسلا سویس از خوک،  بروسلا آبورتوس از گاو و بروسلا کنیس از سگ به انسان ایجاد می شود. این بیماری اولین بار در اواخر قرن 19 میلادی از طحال سربازی که بر اثر این بیماری فوت کرده بود توسط فردی به نام بروس جدا شد.

این عفونت باکتریایی مهمولا اعضای خون ساز بدن، از جمله مغز استخوان، گره های لنفاوی، کبد و طحال را تحت تاثیر قرار می دهد و در انسان دارای دو نوع حاد و تحت حاد یا مزمن است.

نوع حاد:

 نوع حاد این بیماری پس از یک دوره نهفتگی چند روزه تا چند هفته ای که گاهی اوقات ممکن است چند ماه نیز طول بکشد، بصورت ناگهانی ظاهر می شود که شامل علائمی از قبیل : تعریق شدید،سردرد شدید،درد ناحیه مفاصل و پشت که به صورت ناگهانی تظاهر یافته و شدت آن بتدریج افزایش می یابد، است.

حرارت بدن نیز در این مرحله بین 7/37 و 4/39 در نوسان بوده که در حالت اول خود ممکن استبه 41 درجه نیز برسد. البته همراه با این نشانی ها کاهش اشتها، ضعف و خستگی مفرط واحساس افسردگی نیز مشاهده می شود.

نوع تحت حاد:

شکل تحت حاد بیماری بروسلوز (تب مواج) ممکن است به دنبال فرم حاد آن ظاهر شود. در این مرحله خستگی مفرط یک عامل شایع است که به همراه در ناحیه پشت مشاهده می شود. در این شکل از بیماری، بخصوص هنگام عفونت با بروسلا ملی تنسیس،ممکن است درد سیاتیک نیز بروز کند. بطور کلی در شکل تحت حاد بیماری حرارت بدن نامنظم بوده و همراه تحلیل قوای بدن استکه ممکن است در برخی موارد به شکل حاد آن تبدیل شود. این مرحله از بیماری ممکن است 12 تا 16 ماه دوام یابد و حدود 20 درصد از بیماران ممکن است وارد این مرحله شوند.

 همچنین نتایج این تحقیق نشان می دهد بیشترین عارضه ای که در مبتلایان به تب مالت وجود دارد، عوارض گوارشی خفیف شامل تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، یبوست، درد شکم و اسهال است که در 70 درصد از بیماران مبتلا مشاهده می شود.

در مورد علائم بیماری در حیوانات باید گفت مه در اغلب موارد باکتری برئسلا باعث سقط جنین در حیوانات آلوده شده و از سوی دیگر سبب لاغر شدن حیوان و حذف تدریجی آن از گله و یا مرگ آن می شود.

راه های انتقال بیماری :

میکروب بروسلا قادر است از طریق هر یک از بافتها وارد بدن شود چون در محل ورود خود آثار قابل رویتی از خد بر جای نمی گذارد، نمی توان به طور دقیق مشخص کرد که این میکروب به چه نسبتی از راه پوست یا بافت های مخاطی دهان، چشم و دستگاه تناسلی وارد بدن شده است. منبع طبیعی بروسلوز انسانی،  حیوانات اهلی و بخصوص گاو،گوسفند، بز و خوک هستند. عفونت بروسلوز در انسان عمدتا از طریق خوردن بافت های آلوده حیوانات و یا فرآورده های لبنی و یا از طریق انتقال مستقیم از راه پوست صورت می گیرد. همچنین پژوهش ها در این زمینه نشان داد که انسان از طریق تنفس نیز ممکن است به بروسلوز مبتلا شود ولی انتقال بیماری در شرایط طبیعی از انسان به انسان ممکن نیست .

درمان بیماری:

پس از قطعی بیماری با انجام آزمایش خون، درمان شامل یک دوره استراحت در رختخواب و مصرف آنتی بیوتیک آغاز می شود. در این مورد معمولا لازم نیست که بیمار از دیگران جدا شود. درمان معمولا شامل استفاده از آنتی بیوتیک هایی نظیر تتراسایکلین و استفاده از دارو های کورتیزونی برای کاهش پاسخ التهابی در موارد شدید و همچنین استفاده از داروهای ضد درد برای تسکین دردهای عضلانی است که البته انجام همه این موارد می بایست تحت نضارت پزشک معالج صورت پذیرد.

این بیماری منشا غذایی دارد:

در کشورهای توسعه یافته،  انتقال بیماری بروسلوز از طریق مواد غذایی در اثر پاستوریزاسیون شیر و ریشه کنی بروسلا آبورتوس به حداقل ممکن رسیده است و هم اکنون این بیماری به عنوان یک بیماری شغلی در این کشورها قلمداد می شود که افرادی نظیر دامپزشکان، کشاورزان و کارکران کشتارگاه را مبتلا می سازد. این در حالی است که همین بیماری در کشورهای در حال توسعه بصورت یک بیماری بومی و آندمیکبوده که راه عمده انتقال آن از طریق خوردن بافت های آلوده حیوانات، شیر و محصولات لبنی غیر پاستوریزه می باشد.

جالب اینکه این باکتری در طول مراحل ساخت پنیر زنده می ماند و می تواند ماه ها به زندگی خود در انواع پنیرهای سخت ادامه دهد. از سوی دیگر با توجه به اینکه باکتری تب مالت در خامه و بستنی از ماندگاری طولانی برخوردار است، چنین به نظر می رسد که بستنی ها به عنوان یکی از منابع آلوده پنهان برای تب مالت به شمار می روند و به این ترتیب استفاده ی زیاد از بستنی تابستانه امکان ابتلا به تب مالت را افزایش خواهد داد.

همچنین مصرف گوشتهای آلوده که بطور ناقص پخته شده است ممکن است بیماری را به انسان انتقال دهد.

پیشگیری :

بر اساس یک معیار جهانی، میزان شیوع تب مالت در هر کشوری بستگی بسیار نزدیکی با میزان شیوع بروسلوز حیوانات در آن کشور دارد که این موضوع ضرورت کنترل و ریشه کنی بیماری را در جمعیت دامی کشور دو چندان می کند.

در حالت حاضر پیشگیری از بروسلوز در گاو و گوسفند با بکارگیری دو نوع واکسن زنده تخفیف حدت یافته بروسلا انجام می گیرد. برای پیشگیری از این بیماری در انسان در اغلب کشور ها هیچ گونه واکسنی وجود ندارد اما در فرانسه واکسن ضد بروسلا آبورتوس در دسترس است. بنابراین تنها اقدام موثر در زمینه پیشگیری، رعایت نکات بهداشتی در جهت پرهیز از تماس با نسوج حیوانات مبتلای ذبح شده و همچنین عدم مصرف شیر، پنیر و لبنیات غیر پاسستوریزه است. به همین دلیل توصیه می شودتا شیر خام قبل از هرگونه استفاده، به مدت 15-20 دقیقه تحت حرارت مستقیم شعله قرار گیرد به نحوی که در طی این مدت حداقل 10 دقیقه شیر در حال جوشیدن باشد. باید توجه داشت که باکتری بروسلای موجود در شیر قادر است به راحتی به ذرات چربی موجود در آن متصل شده و به سطح آن منتقل شود که در چنین شرایطی برداشتن سر شیر بدون رعایت موارد ذکر شدهمی تواند از جمله راههای مهم انتقال تب مالت به انسان باشد.

به هر حال در کشور ما بروسلوز به عنوان یکی از بیماری های مهم و خطرناک مشترک بین انسان و دام مطرح است و هرگز نمی توان بدون حذف، کنترل ویا مبارزه جدی با این بیماری در حیوانات،  آن را در جمعیت انسانی ریشه کن کرد که البته انجام هرگونه اقدامی در این زمینه می بایست مطابق با شرایط فرهنگی،  اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی جامعه صورت گیرد.   

 

 

آونگ درحال نوسان 
به حركت هاي رفت و برگشتي، مثل حركت آونگ، حركت نوساني مي گويند.
جسم در حال نوسان را نوسانگر مي گويند.

دوره يا زمان يك نوسان: در حركت نوساني به مدت زماني كه طول مي كشد تا نوسانگر يك نوسان كامل انجام مي دهد، دوره مي گوييم.

دوره را با نماد T نشان داده مي شود.

يكاي اندازه گيري دوره: ثانيه (S).
نكته: هر چه نوسانگر تندتر نوسان كند، زمان هر نوسان آن كوتاه تر مي شود.
بسامد: به تعداد نوسان هايي كه يك نوسانگر در مدت يك ثانيه انجام مي دهد، بسامد يا فركانس مي گويند.
بسامد را با نماد f نشان مي دهند.

يكاي اندازه گيري: هرتز (Hz)
نكته: هر چه نوسانگري تندتر نوسان كند، زمان هر نوسان كم تر و بسامد آن بيش تر مي شود.
رابطه ي بين دوره و بسامد: دوره و بسامد در حركت نوسان ساده، وارون يكديگرند.

نكته 1: دوره ي نوسان آونگ ساده: زمان يك نوسان كامل در آونگ ساده بستگي به طول آونگ و شتاب جاذبه در محل دارد.

نكته 2: دوره نوسان دستگاه وزنه – فنر
دوره نوسان وزنه متصل به فنر به جرم وزنه وجنس فنر و ساختمان آن بستگي دارد.

 

m= جرم وزنه
k= ثابت فنر- ( به جنس فنر بستگي دارد )

توليد موج: اگر سنگ كوچكي را در آب آرام استخر يا بركه اي بياندازد، در محل برخورد سنگ با آب، دايره اي تشكيل مي شود كه شعاع آن به تدريج افزايش يابد، به عبارت ديگر در سطح آب «تك موجي» تشكيل مي شود كه به صورت دايره به هم ي جهت ها منتشر مي شود.

اقسام موج: امواج را علاوه بر دو حالت كلي مكانيكي و الكترو مغناطيسي به دو نوع طولي و عرضي نيز طبقه بندي مي شوند.

1) امواج طولي: «موجي است كه راستاي نوسان ذره هاي محيط، موازي با راستاي انتشار موج، باشد.»
اگر چند حلقه از فنري را متراكم كنيم و يكبار آن را رها سازيم، مشاهده خواهيم كرد كه اين حالت تراكم در طول فنر منتشر مي شود حلقه هاي متراكم فنر پس از آزاد شدن، در اثر نيروي برگرداننده اي كه ايجاد شده منبسط مي شوند و انبساط آن ها سبب متراكم شدن تعدادي از حلقه هاي بعدي مي شود. و اين تراكم و انبساط در طول فنر منتشر مي شود.
راه تشخيص موج طولي: وقتي موج طولي در فنر منتشر مي شود، حلقه هاي فنر متناوبا به يكديگر نزديك و يا از يكديگر دور مي شوند وقتي به يكديگر نزديك مي شوند، حلقه هاي متراكم شده و وقتي از يكديگر دور مي شوند حلقه ها انبساط پيدا مي كنندو
«موج ها ي طولي در فنر با همين تراكم و انبساط ها قابل تشخيص است.»

2) امواج عرضي: «موجي است كه در آن امتداد ارتعاش و امتداد انتشار عمود باشد.»
يك طرف ريسمان يا فنر بلندي را به ديوار مي بنديم و طرف ديگر آن را به دست مي گيريم، به طوريكه ريسمان افقي قرار گيرد اگر انتهاي ريسمان را با يك تكان سريع كمي به بالا و پايين وضع تعادل به حركت در آوريم، يك تك موج در طول ريسمان منتشر مي شود، به طوريكه هر نقطه از ريسمان پس از دريافت موج به بالا و پايين حركت مي كند.
راه تشخيص موج عرضي: موج عرضي در طناب يا فنر با قله ها و دره هاي ايجاد شده قابل تشخيص است. 

توجه: امواج عرضي نمي توانند در گازها و مايعات منتشر شوند.

چشمه ي موج: به جسمي كه در يك محيط موج ايجاد مي كند، يك چشمه ي موج مي گويند(مانند ديايازون)
جابه جايي موج در يك محيط را انتشار موج مي گويند. وقتي موج در يك محيط مثلا سطح آب يا در طول فنر منتشر مي شود،به هر ذره از محيط كه مي رسد آن ذره را وادار به حركت نوساني مي كند، بدون آن كه ذره همراه موج از جايي به جاي ديگر منتقل شود.

ويژگي هاي موج:

 هر موج داراي چهار ويژگي است:

  1- سرعت انتشار: موج در هر محيط با سرعت معيني منتشر مي شود. سرعت انتشار در يك محيط به جنس و حالت محيط و شرايط فيزيكي آن بستگي دارد.

نكته: در محيطي كه شرايط فيزيكي در تمام جهات آن يكسان باشد(محيط همگن)، سرعت انتشار موج مقداري ثابت است.
نماد سرعت انتشار:V
يكاي اندازه گيري: متر بر ثانيه

  2- بسامد (فركانس): تعداد نوسانهايي كه نوسانگر در مدت يك ثانيه انجام مي دهد.
نماد فركانس:f
يكاي اندازه گيري:هرتز Hz

  3- طول موج: فاصله ي هر دو برجستگي(قله ي موج) پياپي، يا فاصله ي هر دو فرورفتگي(قعر موج) پياپي را طول موج مي نامند.
طول موج را با λ نشان مي دهند.

يكاي اندازه گيري: متر(m)

  4- دامنه موج: حداكثر فاصله اي كه مولكول ها از وضع تعادل خود مي گيرند، دامنه ي موج ناميده مي شود و معمولا با حروف A يا a نشان مي دهند.

 

امواج مكانيكي غيراز امواج طولي و عرضي، انواع ديگري از موج نيز دارند كه عبارتند از:
1- موج پيچشي:

 در موج طولي و عرضي مسير هر ذره نوساني يك خط مستقيم است. در موج پيچشي مسير هر ذره قوسي از يك دايره است. براي ايجاد يك موج پيچشي در يك فنر بايد سر فنر را به نقطه اي ثابت بسته و سر ديگر آن را در جهت عقربه هاي ساعت و خلاف آن با يك حركت نوساني منظم به چرخش در آوريم. در اين صورت همه نقاط فنر حول محور آن داراي حركت تناوبي خواهند شد و موج پيچشي در فنر منتشر مي شود. در اين حالت راستاي انتشار و ارتعاش دقيقا مشخص نيست.

2- امواج ايستاده:

 اگر سيمي را به دو نقطه A و B محكم ببنديم و به آن ضربه اي بزنيم موجي ايجاد شده و پس از برخورد به مانع در خلاف جهت اول بر مي گردد و در طول سيم تعدادي گره و شكم ايجاد مي شود كه به آن موج ايستاده يا ساكن مي گوييم.
مثال: امواج صوتي در تارهاي مرتعش و لوله هاي صوتي

3- امواج مسطح و كروي:
امواج را مي توان، بسته به محيط انتشار آن ها، به امواج يك بعدي، دو بعدي و سه بعدي طبقه بندي كرد.
در طناب و فنر، موج در بعد طولي، و بر سطح آب، موج در بعدهاي طول و عرضي و در فضا موج در سه امتداد متفاوت، انرژي منتشر مي كنند.
اگر موج در فضا منتشر شود، نقاط مختلف فضا تحت تاثير انرژي امواج قرار مي گيرند. اگر شعاع هاي موج موازي باشند و موج در يك محيط همگن منتشر شود، موج مسطح خواهد بود و چنانچه موج در يك نقطه توليد شود و در محيط سه بعدي همگن انتشار يابد، شعاع هاي موج، شعاع هاي واگرا خواهند بود و موج كروي خواهيم داشت.

4- موج پلاريزه:

 اگر ارتعاشات در يك راستاي ثابت صورت گيرد، به طوري كه راستاي انتشار و راستاي ارتعاش در يك صفحه ثابت قرار داشته باشد، موج را پلاريزه مي گويند.
معادله ي موج: در مثلث موج انگشت خود را روي كميتي كه مي خواهيد حساب كنيد قرار دهيد و عمل رياضي باقيمانده را انجام دهيد.

 

مثال: يك خواننده نتي را با فركانس 256هرتز مي خواند. اگر سرعت صوت در هوا 340 متر بر ثانيه باشد، طول موج اين نت را محاسبه كنيد.

پاسخ: ابتدا انگشت خود را بر روي  λ  قرار دهيد، سپس عمل رياضي باقي مانده (تقسيم) را انجام دهيد.

موج و انرژي :

 موج ها با خود انرژي حمل مي كنند يعني با حركت خود، انرژي را از ذره اي به ذره ي ديگر انتقال مي دهند.
به عبارت ديگر، ذره هاي محيط با حركت نوساني خود، انرژي را ذره به ذره در محيط پيش مي برند.

آب لرزه (سونامي):
گاهي در اثر وقوع زمين لرزه در بستر اقيانوسها يا آتش فشان ها و لغزش هاي بزرگ زير دريا، امواج بسيار پر قدرتي به وجود مي آيند كه به آن آب لرزه يا سونامي (Tsunami) مي گويند. اين امواج در اثر حركت ناگهاني مقدار زيادي آب در امتداد قائم به وجود مي آيند و با سرعتي بسيار زيادتر از موج هاي سطح آب، منتشر مي شوند.

موج هاي صوتي:
هر صوتي داراي انرژي است و به صورت موج از چشمه هاي صوت انتشار مي يابد. موج هاي صوتي از نوع امواج طولي هستند.
موج صوتي را بايد توسط يك جسم مرتعش توليد كرد. به هرجسمي كه صوت توليد مي كند، چشمه صوت مي گويند.
حنجره انسان يك چشمه ي صوت است. با عبور دادن هوا از حنجره، تارهاي صوتي آن را به ارتعاش در مي آورد. وارتعاش تارهاي صوتي صوت را به وجود مي آورد. در واقع ارتعاش تارهاي صوتي به مولكولهاي هوا انرژي منتقل مي كند و موج صوتي توليد مي شود.

نكته: سرعت صوت در جامدها بيش تر از مايعات و در مايعات بيش تر از گازهاست، هر چه ماده متراكم تر باشد، سرعت صوت در آن بيش تر است. در مواد جامد مولكول ها نسبت به گازها به يكديگر نزديك ترند و در نتيجه سرعت صوت در آن ها بيش تر است.

موج هاي صوتي را برحسب بسامد آن ها به سه گروه تقسيم مي كنند.

1- صوت:

 به موج هاي صوتي كه بسامد آن ها در حدود 20 تا 20000 نوسان در ثانيه باشد، صوت مي گويند.
براي آنكه صوتي روي گوش انسان اثر بگذارد و شنيده شود، بايد بسامد آن در اين محدوده باشد، به اين محدوده، محدوده ي شنوايي انسان گفته مي شود.

2- فرو صوت:

صوت هايي كه بسامد آن ها كم تر از 20 هرتز باشد، فروصوت گفته مي شود.

3- فرا صوت:

 صوت هايي كه بسامد آن ها از 20000هرتز بيش تر باشد، فراصوت گفته مي شود.

كاربردهاي فراصوت:
1- امروزه فرا صوت و استفاده آن در صنعت پزشكي اهميت بسيار دارد. به عنوان مثال در پزشكي از فراصوت براي بررسي جنين در بدن مادر و اطلاع از وضعيت و اطمينان از سلامتي آن استفاده مي شود.
2- از فراصوت در جستجوي تومورها و ديگر عوامل غير طبيعي حفره شكمي و بررسي قلب استفاده       مي شود.
3- امواج فرا صوت مي توانند دستگاههاي پزشكي و دندانپزشكي را تميز كنند.
4- از يك باريكه ي پر انرژي فراصوت براي بريدن بافتهاي بدن استفاده مي شود.

 

در صنعت:

يك باريكه ي فراصوت مي تواند شكاف هاي ظريف (باريك) فلزات، آسفالت جاده ها يا لاستيك را آشكار سازد.

زمين شناسان باريكه اي از امواج فراصوت را به درون زمين مي فرستند و با بررسي پژواك ها، مي توانند به نوع سنگ ها و مواد كاني زير زميني پي ببرند. همچنين مي توانند با مطالعه پژواك هاي فراصوت، در مورد احتمال وجود نفت در لايه هاي زير زمين نظر بدهند.

امواج الكترو مغناطيسي:
نوعي از امواج كه مي توانند در خلا منتشر شوند و نياز به محيط مادي ندارند را موج الكترو مغناطيسي   مي نامند.
موج هاي الكترو مغناطيسي از بسامد هاي بسيار بالا(طول موج بسيار كوتاه كه پرتوهاي گاما نام دارند) تا بسامدهاي بسياركم (طول موج هاي بسيار بلند كه امواج راديويي نام دارند) را شامل مي شوند.

تفاوت موج هاي الكترو مغناطيسي و موج هاي صوتي:
1- سرعت موج هاي صوتي در هوا در دماي معمولي حدود 340 متر برثانيه است در حالي كه سرعت انتشار موج هاي الكترومغناطيسي در هوا حدود 000/000/300 متر بر ثانيه است.
2- امواج صوتي براي انتشار نياز به محيط مادي دارند در حاليكه امواج الكترو مغناطيسي از خلا نيز        مي گذرند.
3- امواج صوتي از نوع امواج طولي و امواج الكترومغناطيسي از نوع عرضي هستند.

 

شباهت موج هاي الكترومغناطيسي و موج هاي صوتي:

هر دو با خود انرژي حمل مي كنند.

 

نكته: موج هاي الكترومغناطيسي را بر حسب بسامد و كاربرد آن ها نامگذاري مي كنند.
جدول زير انواع موج هاي الكترومغناطيس را از موج هاي بسيار كوتاه تا موج متوسط نشان مي دهد. به اين گستره، طيف الكترو مغناطيسي مي گويند.

 

نكته: موج هاي الكترو مغناطيس در اين طيف برحسب طول موج مرتب شده اند.

 

 

 آشنايي با موتور موشک 

 اتمسفر: توده گازهايي که محيط کره زمين را احاطه کرده اند هوا يا اتمسفر گفته مي شود. هوا ترکيبي از گازهاي مختلف به مقدار 75 درصد نيتروژن و مقادير کمي از گازهاي ديگر است.

وزن قسمتهاي بالاي هوا بخشهاي پايين تر را تحت فشار قرار مي دهند لذا مولکول ها و ذرات قسمت پايين خيلي به هم نزديک هستند. وقتي مولکولهاي جسمي در چنين شرايطي قرار بگيرند، مي گوييم هوا فشرده شده و دانسيته و يا چگالي آن افزايش يافته است. بر اين اساس هوا در قسمت پايين و نزديک سطح زمين فشرده شده و تحت فشار قسمت هاي بالاست. به عبارت ديگر، هرقدر از سطح زمين به طرف بالا برويم از مقدار فشار کاسته مي شود، (مولکول ها از هم فاصله دارند). زيرا در قسمت هاي بالا براي تحت فشار قرار دادن هوا فشار کمتري موجود است.

وزن هوا يا اتمسفر باعث مي شود سطوح اشيا تحت فشار قرار بگيرند. فشار عبارتست از مقدار نيروي وارد شده بر واحد سطح که معمولا پوند بر اينچ مربع مي باشد و به صورت PSI نشان داده مي شود. مقدار فشار در سطح دريا 14.7 پوند بر اينچ مربع مي باشد و هر قدر تراکم هوا کم شود مقدار آن کمتر مي شود. تعداد زيادي از موتورهاي کوچک براي توليد نيرو اکسيژن مصرف مي کنند، اين اکسيژن را ممکن است مستقيما از اتمسفري که در آن پرواز کرده اند بگيرند و يا از اکسيژن مايع (تحت فشار) که با خود حمل مي کنند و يا از اکسيژن مخلوط با مواد سوختني (سوخت جامد) دريافت کنند. بر اين اساس وقتي موشک در ارتفاع خيلي زياد در بالاي جو و يا قشر خيلي نازک جو پرواز مي نمايد بايد اکسيژن مورد نياز را به صورت مايع و يا جامد با خود حمل کنند.

 احتراق: اکسيژن موجود در هوا در يک سري از واکنش هاي شيميايي و تغييرات مربوطه به طور فعال شرکت مي نمايند که به اين عمل احتراق يا سوزش مي گويند.

حاصل پاره اي از اين سوزش ها و فعل و انفعالات در مدت کم توليد حرارت مي باشد؛ بر اين اساس، سوزش يا احتراق عبارتست از ترکيب اکسيژن حاصله از مواد که با سوخت مي باشد.

 سيستم مولد نيروي مکانيکي: نيروي حاصله از احتراق گاز با فشار دادن پيستون در داخل سيلندر يا به حرکت درآوردن توربين به نيروي مکانيکي تبديل مي شود. سوزش هوا با مواد سوختني درون سيلندر بسته اي انجام و گازهاي خاصله از سوخت و انبساط آنها باعث مي شود سيلندر به طرف پايين حرکت نمايد و ميلنگ را به حرکت درآورد. از چرخش ميلنگ مي توان براي انجام کار مفيد استفاده نمود. در سيستم توربين گازهاي منبسط به طرف چرخ توربين هدايت شده به لبه پره هاي داخل توربين برخورد نموده و باعث مي شود چرخ و محور مربوط حرکت نمايند. نيروي حاصله از محور چرخ ها براي مصرف توان مورد نياز به کار گرفته مي شود.

محرکه هاي سيستم جت: نيروي محرکه جت کاربردي عملي از قانون سوم حرکت نيوتن مي باشد که اظهار مي دارد: «براي هر نيروي فعال برروي جرم عکس العملي مخالف و برابر وجود دارد.»، براي نيروي محرکه هواپيما «جرم» يک جريان جوي است و زماني که از ميان پيشرانه عبور مي نمايد سبب مي گردد شتاب يا سرعت افزايش يابد.

نيروي لازم بري رسيدن به اين شتاب در مسير مخالف عمل، بر روي وسيله اي که شتاب را بوجود مي آورد داراي اثري يکسان است.

يک پيشرانه ي جت در مقايسه با ترکيب موتور ملخ دار از نيروي برابر براي ايجاد کشش استفاده مي نمايد، با در نظر گرفتن اين مطلب که پروان? موتور به نسبت وزن زياد هوا شتابي پائين فراهم مي آورد اما شتابي بالا به نسبت وزن کم هوا توليد مي نمايد.

در واقع اين همان اصل عکس العمل است که در تمامي شکلهاي حرکت رخ مي دهد و بطور قابل استفاده اي در بسياري از روشها بکار گرفته شده است.

در موتورهاي جت خروج سريع هوا از قسمت نازل موتورهاي جت باعث مي شود که موتور به طرف جلو حرکت نمايد؛ نيروي وارده به سطوح مختلف يکسان است و به علت اينکه همه نيروهاي وارده برابر و در جهت عکس هم است؛ لذا موشک ثابت مانده و حرکت نمي کند. گازهاي موجود در داخل سيلندر بسته نيز همان مقدار فشار را به بيرون اعمال مي نمايند و باز به علت اينکه فشارهاي ايجاد شده نسبت به هم برابر است لذا سيلندرها به طور ثابت مي ايستد، زيرا نيروي حاصله در همه طرف يکسان است و نيروهاي برابر و مخالف به جسم، باعث حرکت نمي شود.

• تراست عبارتست از نيرويي که باعث حرکت چيزي شود، ولي در سيستم هاي موتور يا جت مخصوصا به نيروي حاصله از گازهاي در حال احتراق اطلاق مي شود.

    

 

1- الف) کدام یک از تغییرات زیر، تغییر گرماگیر است؟

 1) انجماد آهن مذاب             2) زنگ زدن آهن           

     3)انفجار دینامیت                 4) پختن گوشت

ب) از نشانه های شیمیایی واکنش جوش شیرین و سرکه است؟

  1)تغییر رنگ              2)به وجود آمدن نور           

         3) تشکیل گاز                     4)تغییر بوی ماده

2- با توجه به کلمات داخل پرانتز،جملات علمی داده شده را کامل کنید.

الف) به واکنش یک ماده با  ................ ،اکسایش می‌گویند. (سوخت – اکسیژن – گرما )

ب) هنگام سوختن شمع، نور و گرما و...................... آزاد می شود. (بخار آب – اکسیژن– پارافین مذاب )

3- درعبارات زیر غلط علمی وجود دارد،زیر آن ها خط کشیده و صحیح آنها را بنویسید.(فعل جمله را تغییر ندهید)

الف) انتوان لاووازیه ، عامل سوختن مواد را کربن دی اکسید هوا می دانست.       

ب) امپدوکلس گفت: سنگ فلوژیستون ندارد بنابراین نمی سوزد.

4- آزمایشی طراحی کنید که به کمک آن بتوان وجود نشاسته را در مواد غذایی تشخیص داد.

5- متن زیر را به دقت خوانده و به پرسش های زیر پاسخ دهید.

((معلم علوم در آزمایشگاه ، 80 گرم آهن و 40 گرم گوگرد باهم حرارت داد و ماده آهن سولفید بدست آوردبه کمک ترازو  جرم آهن سولفید را اندازه گرفت.))

 الف : معادله نوشتاری واکنش را بنویسید ؟

 ب: واکنش دهنده(واکنش گر) و فرآورده را مشخص نمایید؟

 ج) به نظر شما جرم آهن سولفید چقدر است؟دلیل بیاورید؟

6- تفسیر کنید.

الف) نفت ، بنزین و گازوئیل از سوخت های مهم بحساب می آیند.

ب)زنگ زدن آهن یک واکنش شیمیایی آهسته و آرام است.

7- الف) به موادی که سرعت واکنش های شیمیایی را تغییر می کنند چه می گویند؟

ب) یک ویژگی مهم این مواد را بنویسید؟

8- سه خاصیت فیزیکی و یک خاصیت شیمیایی بنزین را بنویسید؟

9- آتش نشان ها معمولا برای خاموش کردن آتش سوزی جنگل ،ابتدا درختان اطراف آتش را قطع و دور می کنند. به نظر شما علت این کار چیست؟

10- در تغییرات زیر کدام عامل سرعت واکنش شیمیایی را تغییر می دهد؟

الف) انفجار اتاق در اثر وجود گاز در هوا  و  زدن جرقه   :     ................................

ب) تبدیل روغن مایع به جامد در اثر گرد فلز نیکل  :    ....................................

 

  

 

سوالات علوم دوم راهنمایی نمونه الف

 الف – جای خالی را با کلمات مناسب پر کنید ؟

 

1- اگر با نی در محلول آب آهک بدمیم رنگ آن .  .  .  .  .  .  .  .  .    می شود. .

 

2- اشتعال ناپذیری یک خاصیت شیمیایی برای .  .  .  .  .  .  .  .  .    به حساب می آید .

 

3- به نظرجرج اشتال مواد سوختی به خاطر داشتن .  .  .  .  .  .  .  .  .    می سوزند.

 

4- قرار گرفتن ماه در سایه زمین را .  .  .  .  .  .  .  .  .        گویند .

 

 ب- جملات صحیح و غلط را با علامت  X   مشخص نمایید 0

 

1- آزاد شدن اکسیژن از آب اکسیژنه واکنش گرماگیر است------- ------------صحیح            غلط

 

2- علت سایه انتشار نور به خط راست است      ---------------------------  صحیح            غلط

 

 3- به انرژی ذخیره شده در مواد شیمیایی انرژی شیمیایی گویند ------------  صحیح           غلط

 

4- زاویه بین پرتو بازتاب و پرتو تابش زاویه تابش گویند .   -----------------صحیح           غلط

 

 

 

 ج- کدام گزینه صحیح است ؟

 

1-کدام واکنش زیر تغییر شیمیایی است ؟

 

       چگالش                 اکسایش                          انجماد                              ذوب خمیری

 

 2- پارافین شمع از دو عنصر .  .  .  .  .  .  .  .  .    و.  .  .  .  .  .  .  .  .     تشکیل شده است   ؟

 

              هیدروژن و نیتروژن                                                 گوگرد و آهن                  

 

               هیدروژن و کربن                                           گاز کربن دی اکسید و آب

 

 3-  از واکنش مقابل کدام ماده حاصل می شود NO2 + NO2             . . . . .          

 

    2O2N2                           NO2                4O 2N                             2O2N

 

4- در اثر حل شدن قرص جوشان در آب کدام ماده حاصل می شود ؟

 

      بخار آب               گاز کربن دی اکسید                   گاز اکسیژن                      هیچکدام

 

 

 

د-   از تجزیه آب به وسیله جریان برق گاز اکسیژن و هیدروژن تولید می شود :

 

 الف : معادله نوشتاری واکنش را بنویسید ؟

 

 ب: واکنش دهندها و فرآورده را مشخص نمایید؟

 

 ج- این واکنش گرما گیر است یا گرماده ؟

 

 

 

 ح -  در صنعت چگونه روغن نباتی مایع را به جامد تبدیل می کنند ؟

 

 

 

ط –  تفاوت بین تغییر فیزیکی و تغییر شیمیایی چیست؟

 

 

 

 ی- ماه گرفتگی را توضیح دهید ؟

 

 

 

و – کلمات زیر را توضیح دهید؟

 

 1-    کاتالیزگر:

 

نیم شفاف

 

» سوالات علوم دوم نمونه ب

الف – جای خالی را با کلمات مناسب پر کنید

 

1- قرص جوشان هنگام حل شدن در آب گاز.  .  .  .  .  .  .  .  . تولید می کند.

 

2- زاویه بین .  .  .  .  .  .  .  .  .و خط عمود بر آینه را زاویه باتاب گویند. .

 

3- .  .  .  .  .  .  .  .  .سوختن را ترکیب ماده با اکسیژن می دانست.

 

4-  حل شدن  شکر در آب جوش نوعی تغییر.  .  .  .  .  .  .  .  .است.

 

ب- جملات صحیح و غلط را با علامت  X   مشخص نمایید 0

 

 1- ترکیب آهن و گوگرد با هم نوعی واکنش گرماده است  ------- ------------صحیح            غلط

 

2- در ماه گرفتگی زمین بین ماه و خورشید قرار می گیرد ------------------  صحیح            غلط

 

 3- تغییر شیمیایی باعث افزایش انرژی شیمیایی در مواد شیمیایی می شود  -  صحیح           غلط

 

4- سطح های نا صاف باز تاب منظم دارند و تصویر در آنها بوجود نمی آید .  صحیح           غلط

 

 

 

 ج- کدام گزینه صحیح است ؟

 

1-برای تشخیص نشاسته از کدام ماده زیر استفاده می شود  ؟

 

  مس سولفات               کات کبود                        تنتورید                             آب آهک

 

 2- کدام یک از تغییرات زیر شیمیایی نیست   ؟

 

              زرد شدن برگ درختان                                      سرخ شدن سیم بر اثر گرما                  

 

                      انفجار باروت                                                              اکسایش

 

 3-  مایعی بی رنگ ، بسیار سمی ،از آن برای سفید کردن پارچه ها استفاده می شود

 

    آنزیم                         کاتالیزگر                 آب اکسیژنه                             محلول ید

 

4- کدام مورد در سرعت واکنش شیمیایی تاثیر ندارد ؟

 

      بخار آب                      گرما                           حالت فیزیکی                           غلظت

 

 

 

د-   از از ترکیب اکسیژن وآهن  آهن اکسید  تولید می شود :

 

 الف : معادله نوشتاری واکنش را بنویسید ؟

 

 ب: واکنش دهندها و فرآورده را مشخص نمایید؟

 

 ج- این واکنش گرما گیر است یا گرماده ؟

 

 

 

 ح -  درمقابل قانئن بازتاب نور را نوشته و آنرا رسم نمایید؟

 

 

 

ط –  در هنگام سوختن کاغذ چه بر سر ذرات آن آمده است ؟ آیا تغییر فیزیکی دارد مثال بزنید؟

 

 

 

 ی- 6 مورد از مهمترین خواص فیزیکی  ماده را بنویسید ؟

 

 

 

و – کلمات زیر را توضیح دهید؟

 

 ۱-    خواص شیمیایی:

 

بازتاب نور

 

*********************************************************************** 

» 200 سوال پایه دوم

 سوالات چهار گزينه اي پايه دوم

 

1- كدام يك از تغييرات زير فيزيكي است ؟

الف) زرد شدن برگ درختان ب) تبديل شير به پنير ج) تصعيد نفتالين د) اكسيد شدن گلوكز در سلول ها

 

 

2- كدام يك از گزينه هاي زير از جمله خواص شيميايي مواد است؟

الف) انحلال پذيري در آب ب) قابليت مفتول شدن ج) جلا پذيري د) اكسيد شدن خود به خودي

 

 

3- براي خاموش كردن آتش در بغضي موارد از گاز كربن دي اكسيد استفاده مي كنند زيرا اين ماده از طريق .......آن را خاموش مي كند.

الف) سرد كردن آتش ب) جلوگيري از رسيدن سوخت به آتش ج) قرار گرفتن بر روي آتش و جلوگيري از رسيدن اكسيژن د) تغيير دادن حالت ماده ي سوختني

 

 

4- كدام يك از شرايط زير از به وقوع پيوستن تغيير شيميايي جلوگيري مي كند؟

الف) نگه داري بعضي داروها در شيشه هاي قهوه اي ب) نگه داري نفتالين در شيشه هاي در بسته

ج) قرار دادن ظرف آب در جايخي يخچال د) خشك شدن لباس خيس در باد

 

 

5- انرژي فعال سازي كداميك از بقيه كمتر است؟

الف) تجزيه الكتريكي آب به اكسيژن و هيدروژن ب) اكسيد شدن خود به خودي سديم در مجاورت با هوا ج) سوختن پارافين شمع و توليد گرما و نور د) تشكيل آهن سولفيد از حرارت دادن گوگرد و آهن

 

 

6- كدام يك از مثال هاي زير نشان دهنده ي انتشار نور به صورت خط راست است؟

الف) ديده شدن نور چراغ قوه ب) انعكاس نور از روي سطح آب

ج) تشكيل سايه د) شكستن نور در منشور

 

 

7- مقدار زاويه A در شكل مقابل چند درجه است؟

الف) 35 ب) 70 ج) 45 د) 55

 

 

8- در تجزيه نور به وسيله ي منشور كدام يك از نورها بيش از بقيه شكسته مي شوند؟

الف) آبي ب) قرمز ج) نارنجي د) سبز

 

 

9- با توجه به تصوير مقابل قطعه هاي AوB به ترتيب از راست به چپ عبارتند از :

الف) عدسي كاو – آينه ي تخت ب) عدسي كوژ – آينه ي كاو

ج) عدسي كاو – آينه ي كاو د) عدسي كوژ – آينه ي كوژ

 

 

10- بسامد كدام يك از فنر هاي زير بزرگ تر است؟

الف)           ب)                 ج)              د)

11- اگر بسامد يك موج 50 هرتز و طول موج 5 سانتي متر باشد سرعت انتشار موج چند متر بر ثانيه است؟

الف) 5/0 ب) 50 ج) 5/2 د) 250

 

 

12- كدام يك از موج هاي زير براي انتشار نياز به محيط مادي دارد؟

الف) راديويي ب) صوتي ج) فرابنفش د) نور مرئي

 

 

13- كداميك از امواج زير براي استريل كردن وسايل و محيط قابل استفاده است؟

الف) فروسرخ ب) اشعه ي ايكس ج) گاما د) ميكروويو

 

 

14- كدام يك از جملات زير صحيح است ؟

الف) افزايش انرژي دروني ماده باعث تغيير حالت آن مي شود.

ب)افزايش دماي يك ماده باعث افزايش انرژي دروني آن مي شود.

ج) افزايش دماي يك ماده باعث افزايش پتانسيل ذرات آن مي شود.

د) بين انرپي دروني يك ماده , دما و تغيير حالت ماده ارتباطي وجود ندارد.

 

 

15- انتقال گرما در خلا از طريق ..........انجام مي شود.

الف) همرفت و رسانايي ب) تابش و همرفت ج) همرفت د) تابش

 

 

16- كدام يك از كاني هاي زير كاني ثانويه است؟

الف) كوارتز ب) فلدسپات ج) تالك د) ميكا

 

 

17- كدام يك از كاني هاي زير جلاي شيشه اي داشته و نور را از خود عبور مي دهد؟

الف) مس ب) كوارتز ج) گوگرد د) گرافيت

 

 

18- كدام يك از سنگ هاي زير آذرين دروني است؟

الف) گرانيت ب) بازالت ج) ريوليت د) ماسه سنگ

 

 

19- كدام يك از سنگ هاي زير به ترتيب ( از راست به چپ) رسوبي تبخيري و رسوبي سيماني است؟

الف) سنگ گچ و بازالت ب) مرمر و كنگلومرا ج) سنگ گچ و كنگلومرا د) گرانيت و ماسه سنگ

 

 

20-كدام يك از سنگ هاي زير رسوبي است؟

الف) گرانيت ب) مرمر ج) بازالت د) زغال سنگ

 

 

21- احتمال وجود فسيل در كدام يك از سنگ هاي زير وجود دارد؟

الف) مرمر ب) بازالت ج) ماسه سنگ د) گرانيت

 

 

22- ميزان تغييرات فيزيكي و شيميايي در كدام افق يا لايه ي خاك كمتر از بقيه است؟

الف) افقC ب) گياخاك روي افق A ج) افقA د) افق B

 

 

23- كنترل فعاليت هاي سلول بر عهده ي ..............است.

الف) پوسته ب) هسته ج) ديواره ي سلولي د) سيتوپلاسم

 

 

25- كدام يك از دستگاه هاي زير تقريبا در تمام بدن پراكنده اند ؟

الف) حركتي – تنفسي ب) گوارشي – عصبي ج) گردش خون – ارتباطي د) دفع ادرار – توليد مثل

 

27- كدام يك از مواد زير براي اينكه جذب دستگاه گوارش شوند نياز به گوارش گوارش ندارند؟

الف) چربي ب) پروتئين ج) مواد نشاسته اي د) آمينواسيد

 

 

28- شكل مقابل تصوير ساده شده ي دستگاه گوارش انسان است . بخش هاي AوBوC به ترتيب (از راست به چپ) عبارتند از:

الف) مري – لوزالمعده (پانكراس ) – آپانديس

ب) ناي – كبد – راست روده

ج) مري – كبد – آپانديس

د) ناي – لوزالمعده (پانكراس) – راست روده

 

 

29- در كداميك از بخش هاي زير آنزيم گوارشي ترشح نمي شود؟

الف) معده ب) دوازدهه ج) دهان د) مري

 

 

30- جذب كدام ويتامين بدون كمك شيره هاي گوارشي انجام نمي شود؟

الف) E ب)B  ج) C   د) A

 

 

سوالات تشريحي پايه دوم

1- آب اكسيژنه ماده اي شيميايي است كه در اثر حرارت يا نور به آب و

وگاز اكسيژن تجزيه مي شود. در دو لوله ي آزمايش مقدار مساوي

آب اكسيژنه ريخته , لوله ي آزمايش شماره ي 1 را حرارت مي دهيم

و گاز اكسيژن توليد شده را جمع آوري مي نماييم . در لوله ي آزمايش شماره 2

مقدار كمي گرد اكسيد منگنز مي ريزيم و س÷س لوله آزمايش را به آرامي

حرارت داده و گاز اكسيپن توليد شده را جمع آوري مي كنيم سپس نمودار

مربوط حجم گازاكسيژن توليد شده نسبت به زمان در هر دو لوله ي آزمايش

را رسم مي كنيم .

الف) چه عاملي باعث شده گاز اكسيژن توليد شده در لوله ي آزمايش شماره ي 2 بيش تر از لوله ي آزمايش شماره ي 1 باشد؟

 

ب) اگر در لوله ي آزمايش ديگري (لوله آزمايش شماره ي 3) به مقدار مساوي دو لوله قبلي آب اكسيژنه بريزيم و فقط به آن مقداري گرد اكسيد منگنز اضافه كنيم:

- پيش بيني كنيد مقدار گاز اكسيژن توليد شده در اين لوله به هركدام از لوله هاي آزمايش شماره ي 1 و 2 كمتر است يا بيشتر ؟

 

- منحني مربوط به پيش بيني خود را بر روي نمودار بالا رسم كنيد.

 

 

 

2- كدام يك از ابزار هاي نوري زير مي توان با استفاده از نور خورشيد كاغذي را آتش زد؟ چرا؟

آينه ي تخت – عدسي كوژ – آينه ي كوژ – عدسي كاو

 

3- توضيح دهيد چگونه با استفاده از عدسي كوژ و يك عدسي كاو مي توان تصوير يك جسم را بر روي پرده را تشكيل داد؟(بهتر است براي كامل كردن پاسخ خود شكل مربوط به پاسخ خود را رسم نماييد)

 

 

 

4- آزمايشي طراحي كنيد كه نشان دهد اندازه ي تصويري كه از يك جسم بر روي صفحه تشكيل می شود به فاصله ي جسم از منبع نور بستگي دارد.

 

 

 

5- در يك امتحان عملي معلم سه تكه سنگ در اختيار حامد قرار دارد و به او گفت : اگر اين سه تكه سنگ شامل : ماسه سنگ – بازالت و گرانيت باشند چگونه مي توانيد هركدام از اين سنگ ها را بشناسيد. حامد با آوخته هاي قبلي خود به راحتي توانست بازالت را از دو سنگ ديگر تشخيص دهد اما نتوانست دو سنگ باقي مانده را به درستي از هم تشخيص دهد.

الف) فكر مي كنيد حامد با استفاده با استفاده از چه ويژگي هايي توانست سنگ بازالت را از دو سنگ ديگر تشخيص دهد؟

ب) اگر شما بخواهيد به حامد كمك كنيد از كدام ويژگي يا ويژگي ها براي تشخيص براي تشخيص سنگ هاي گرانيت و ماسه سنگ از يكديگر استفاده مي كنيد؟

 

 

7- هرگاه تكه اي نان را براي مدت چند دقيقه بجويم احساس مزه ي شيرين مي كنيم . علت را توضيح دهيد.

 

8- علت اين كه در طول زمان روزه داري ميزان قند خون تقريبا ثابت مي ماند را حد اكثر در دو سطر توضيح دهيد.

 

-----------------------------------------------------------------------

 

الف )سئوالات كامل كردني : لطفاٌ جملات زير را با كلمات مناسب كامل كنيد.

 

1- براي شناسايي مواد از خواص……………ماده مانند بو، رنگ،و نقطه ذوب كمك گرفته مي شود.

 

2-………… جامد شكننده زرد رنگي است كه در دماي 119 درجه ذوب مي شود.(ص2(

 

- 3 گوگرد در هوا مي سوزد وبه گاز سمي و خفه كننده ………… تبديل مي شود. (ص4(

 

- 4در تغيير شيميايي ساختار ذره اي يا…………ماده تغيير مي كند و ماده جديدي با خواص متفاوت توليد مي شود.(ص3(

 

- 5تغييراتي كه عموما با آزاد كردن انرژي همراهند تغيير………….گويند.(ص5(

 

- 6توليد سولفيد آهن از آهن وگوگرد يك واكنش ………….است.(ص5(

 

- 13به ان دسته از مواد سوختني كه براي تامين ………………. سوزانده مي شوند سوخت گويند.(ص17)

 

- 14در واكنش …………………يك تركيب با عنصر سازنده اش به تركيب هاي ساده تر تبديل مي شوند.(ص18)

 

…………….-15سرعت يك واكنش شيميايي را افزايش مي دهند ولي خود دچار تغيير شيميايي نمي شوند.(ص22)

 

- 16به اجسامي كه ازخود نور تابش كنند منير يا……………….گويند.(ص25)

 

- 17به اجسا مي كه نور را از خود عبور مي دهند ولي اجسام از پشت آنها به و ضوح ديده نمي شود…………گويند.(ص26)

 

- 18كسوف يا خسوف زماني رخ مي دهد كه زمين ، ماه و خورشيد روي يك ………………باشند .(ص28)

 

- 19در بازتاب نور از سطح يك جسم ،همواره زاويه ………………وبازتاب برابرند.(ص30)

 

- 20تصوير در آينه تخت ومحدب همواره ……………………است.(ص31و34)

 

- 21كج شدن يا تغيير مسير نور را ………………………….گويند.(34)

 

- 22شكست نور براي پرتوهايي از نور كه به طور ……………از يك محيط به محيط ديگر وارد ميشوند رخ نمي دهد.( ص36)

 

- 23در هنگام شكست نور ………………… بيش تر و نور قرمز كمتر از همه رنگهاي نور تغيير مسير مي دهد.(ص36)

 

- 24در ساخت بسياري از ابزارهاي نوري مانند دوربين ها از عدسي …………………استفاده مي شود.(ص39)

 

- 25دوره را با نماد ………… وبسامد را با نماد ……………نشان مي دهند.(ص42)

 

- 26موج در هر محيط با سرعت معيني منتشر مي شود كه به آن ………………..گويند.(ص45)

 

- 27طيف موج الكترومغناطيسي از موج …………..تا موج ...........را شامل مي شود.(ص49)

 

- 28به مجموعه انرژي ذرات سازنده هر ماده……………….آن ماده مي گويند.(ص53)

 

- 29انرژي دروني هر ماده به انرژي جنبشي وانرژي ………………ذرات سازنده آن ماده بستگي دارد.(ص53)

 

- 30سرد سازي معمولى با استفاده از ……………………انجام مي شود.(ص66)

 

- 31دستگاهي گه انرژي گرمايي را به ………………… تبديل مي كند نام دارد . (ص 6)

 

32- موتور جت …………… ندارد و سوخت آن ……………… است . ( ص 69)

 

35- قسمت خميري گوشته را ……………… گويند . (ص 76)

 

- 36پوسته سنگي و سخت زمين به همراه قسمت سنگي گوشته را …………… گويند . (ص 77)

 

…………- 37مواد طبيعي و خالص هستند كه انسان و ديگر موجودات در بوجود آوردن آنها د خالتي نداشته اند .(ص78)

 

- 38كوارتز ، ……… و ………… از كانيهاي اوليه محسوب مي شوند . (ص80)

 

- 39كاني رسي يك كاني…………… است كه از تجزيه ……………… بوجود مي آيد .(ص 80)

 

40- گروهي از كاني هاي ثانويه مانند …………… دز اثر گرما . فشار زيادي كه تحمل كرده اند به وجود آمده اند . ( ص 81)

 

41- مقاومت يك سنگ در مقابل خراشيده شدن را……………… گو يند . ( ص 82)

» ادامه 200 سوال پایه دوم

 

42- گوگر د هميشه به رنگ ………… فيروزه به رنگ ……… و گرافيت به رنگ ………… است .(ص 83)

 

43- علاوه بر حرارت .و فشار ……………… نيز نقش مخمي در ذوب شدن سنگها دارد .(ص 85)

 

44- تفاوت اصلي سنگهاي آذرين بيروني و دروني در …………………… است . (ص 86)

 

45- مرغوبيت يك سنگ دگرگون شده بستگي به ميزان……… و …… دارد كه زماني در زيرزمين تحمل كرده است .(ص90)

 

46- از دگزگون شدن ماسه سنگ ،سنگ …………… و از دگرگون شدن گرانيت ، سنگ ……… به وجود مي آيد . (ص91)

 

47- سنگ مادر سنگي است كه در آن ……………… تشكيل مي شود . ( ص 91)

 

48- زغال سنگ نوعي سنگ………… است كه از باقي ماندن ………… در بين لايه هاي رسوبي و در طول زمان تشكيل شده است . (ص94)

 

49- زغال كك در صنايع …………… براي جدا سازي نا خالصي هاي …………… استفاده مي شود .(ص95)

 

50-بعضي از كاني ها به دليل رنگ ………… سختي و از همه مهمتر كمياب بودن به عنوان جواهر به كار مي روند . (ص98)

 

 ب ) سئـــــــوالات صحيح و غلط: جملات صحيح و غلط را مشخص كنيد :

 

51- سيتوپلاسم ورود و خروج مواد از سلول را كنترل مي كند.( ) ص100

 

52- اندازه سلول هاي بدن بين 1/. تا 01/. ميليمتر تغيير مي كند.( ) ص101

 

53- پوسته سلول توانايي انتخاب دارد و هر چه را كه لازم دارد از محيط مي گيرد.( ) ص102

 

54- هر چه سلول كوچكتر باشد ورود و خروج مواد آسانتر صورت مي گيرد.( ) ص102

 

55- مجموعه اي از بافتها كه يك كار بر عهده دارند را دستگاه مي گويند.( ) ص104

 

56- به مجموعه سلول هاي مشابه كه كار يكساني دارند بافت گويند.( ) ص104

 

57- پروتئين ها و نمك ها از مواد معدني مورد نياز بدن هستند.( ) ص105

 

58- به موادي كه فقط در بدن جانداران ساخته مي شود مواد آلي گويند.( ) ص105

 

59- سلولز كربو هيدراتي است كه ديواره سلول هاي گياهان را تشكيل مي دهد.( ) ص106

 

60-از اتصال تعداد زيادي گلوكز ،نشاسته و قند معمولي توليد مي شود.( ) ص106

 

61- نمك ها و پروتئين ها وظيفه ماده سازي و ترميم را در بدن به عهده دارند.( ) ص106

 

62- از اجتماع آمينو اسيد ها پروتئين به وجود مي آيد.( ) ص108

 

63- كربو هيدرات ها بيشتر از چربي ها براي بدن انرژي فراهم مي كنند.( ) ص108

 

65- تنها كاري كه چربي در بدن انجام مي دهد محافظت از بدن در برابر سرماست. ( ) ص108

 

66- اگر ويتامين D به بدن نرسد سلولهاي استخواني نمي توانند از كلسيم استفاده كنند. ( ) ص110

 

67- ويتامين K به وسيله پوست در برابر نور آفتاب ساخته مي شود.( ) ص110

 

68- يك كالري مقدار گرمايي است كه مي تواند يك كيلو گرم آب را يك درجه گرم كند.( ) ص 112

 

69- خوردن ميوه وسبزي باعث بهتر كار كردن دستگاه گوارش مي شود .( ) ص 114

 

70- كبد و لوز المعده جزء دستگاه گوارش نيستند. ( ) ص 119

 

71- تعداد دندانهاي نيش 8 عدد است.( ) ص120

 

72- دوازدهه محل ورود ترشحات كبد و لوزالمعده است. ( ) ص121

 

73- كار دهان فقط تغيير شيميايي در غذا است.( ) ص121

 

74- هر آنزيم فقط بر ماده معيني تاثير مي كند .( ) ص123

 

75- بعضي آنزيم ها از جنس پروتئين اند. ( )ص123

 

76- مقدار اضافي قند خون به صورت گليكوژن در كبد ذخيره مي شود. ( ) ص128

 

77- خون يك نوع بافت است كه سلولهاي آن در مايع شناورند.( ) ص130

 

78- گلبول هاي سفيد و قرمز هر دو در مغز استخوان ساخته مي شوند .( ) ص130

 

79- عمر پلاكت ها بين 5 تا 9 روز است و هسته كوچكي دارند. ( ) ص131

 

80- خون وسيله انتقال مواد ورابط سلولهاي بدن است.( ) ص132 و 133

 

81- اوره ماده اي است سمي كه در كبد ساخته مي شود .( ) ص132

 

82- خون گروه B داراي آنتي ژن B است. ( ) ص134

 

83- خون گروه O آنتي كور ضد A وB دارد.( ) ص134

 

84- باريك بودن مويرگ در بالا بردن فشار خون تا ثير دارد .( ) ص138

 

85- خون سياهرگي معمولاً غليظتر از خون سرخرگي است. ( ) ص139

 

86- ديواره ناي استخواني است تا از بسته شدن آن جلوگيري شود. ( ) ص 144

 

87- تركيب گلوكز وچربي با اكسيژن به منظور تبديل به ملكولهاي كوچكتر، را تنفس گويند. ( ) ص143

 

88- علت تبادل گاز ها در خون تفاوت در مقدار آنها ست. ( ) ص148

 

89- كليه اندام تنظيم كننده تر كيب خون است .( ) ص151

 

90- كليه مقدار آب و نمك خون را تنظيم مي كند. ( ) ص150

 

 ج ) سئولات تشريحي :

 

91- واكنش گرماگير را تعريف كنيد. ص5

 

92- منظور از خواص فيزيكي ماده چيست ؟ ص2

 

93- واكنش توليد سولفيد آهن را به صورت معادله  نوشتاري بنويسيد. ص14

 

94-منظور از قانون پايستگي ماده چيست ؟ ص15

 

95- انرژي شيميايي را تعريف كنيد. ص15

 

96- منظور از اكسايش چيست ؟ يك مثال بزنيد. ص17

 

97- واكنش تركيب يا سنتز را تعريف كنيد. ص18

 

98- سرعت يك واكنش شيميايي را چگونه تعيين مي كنند؟ ص20

 

99- عوامل مؤثر بر سرعت واكنش هاي شيميايي را بيان كنيد . ص21

 

100- كاتاليزگر چيست؟ يك مورد كاربرد آن را بيان كنيد. ص22

 

101- (الف) جسم منير به چه جسمي مي گويند؟ (ب) منظور از جسم كدر چيست؟ ص25و26

 

102- خصوصيات تصوير در آينه تخت را بيان كنيد. ص31

 

103- قانون بازتاب نور را بيان كنيد. ص30

 

104- (الف) به چه آينه اي محدب يا كوژ گفته مي شود؟ (ب) خصوصيات تصوير در اين نوع آينه چيست؟ ص32و34

 

105- منظور از شكست نور چيست؟ ص34

 

106- (الف) طيف نور چيست؟ (ب) كدام طيف نور بيشتر تغيير مسير ميدهد؟ ص36

 

107- منظور از فاصله كانوني عدسي چيست؟ ص38

 

108- خصوصيات تصوير در عدسي واگرا چيست؟ ص39

 

109- دوره را با ذكر نماد ان تعريف كنيد. ص42

 

110- فركانس را با ذكر نماد آن تعريف كنيد. ص42

 

111- (الف) سرعت انتشار موج چيست؟ (ب) طول موج يعني چه؟ ص45

 

112- منظور از چشمه صوت چيست؟ ص47

 

113- انواع وسايل صوتي را نام ببريد. ص47

 

114- تفاوت موج هاي صوتي و الكترومغناطيسي چيست؟ (2مورد) ص49

 

115- موج هاي صوتي را بر حسب بسامد آن ها به چند دسته تقسيم مي كنند؟ (نام ببريد) ص48

 

116- منظور از امواج فروصوت چيست؟ ص48

 

117- كاربرد امواج فراصوت در پزشكي چيست؟ ص48

 

118- (الف) منظور از اترژي درون يك ماده چيست؟ (ب) وبه چه چيزي بستگي دارد؟ ص53

 

119- تفاوت دما و گرما چيست؟ ص54

 

120- (الف) منظور از گرماي نهان انجماد چيست؟ (ب) چه رابطه اي با گرماي نهان ذوب دارد؟ ص55

 

121- گرماي نهان ذوب را تعريف كنيد. ص55

 

122-تفاوت انتقال گرما به روش رسانايي با همرفت چيست؟ ص56و57

 

123- تفاوت انتقال گرما به روش رسانايي و تابش چيست؟ ص56و61

 

124- سه شرط لازم براي ايجاد جريان همرفتي چيست؟ ص60

 

125- در شوفاژ چند جريان همرفتي وجود دارد؟ نام ببريد. ص65

 

126- چرا لوله هاي سياه پشت يخچال هاي خانگي هميشه داغ است؟ ص67

 

127- تفاوت موتور اتومبيل و جت در چيست؟ ص69

 

128- مراحل يك موتور چهار زمانه را نام ببريد و در مورد آن شرح دهيد. ص68

 

129- چرا موشك به راحتي مي توانذ از جو زمين خارج شود؟ ص70

 

132- چند مورد از روش هاي غير مستقيم مطالعه زمين را نام ببريد. ص75و76

 

133- لايه هاي تشكيل دهنده زمين را به ترتيب از خارج به داخل نام ببريد. ص76

 

134- منظور از سنگ كره و نرم كره چيست/ ص76و77

 

135- مواد سازنده گوشته را نام ببريد. ص76

 

136- هسته بيشتر از چه عناصري ساخته شده است؟ ص76

 

137- كاني را تعريف كرده و دو مثال بزنيد. ص78

 

138- كاني ثانويه را تعريف كرده و سه مثال بزنيد. ص80و81

 

139- به چه جسمي متبلور گفته مي شود؟ ص81

 

140- منظور از سختي و جلاي يك كاني چيست؟ ص82و83

 

141- انواع سنگ هاي آذرين را نام برده و بگوييدتفاوت اصلي انها در چيست؟ ص84تا86

 

142- سنگ هاي آذرين بيروني چگونه تشكيل مي شود؟ يك نمونه نام ببريد. ص84تا86

 

143- (الف) منظور از رسوب چيست؟ (ب) ترتيب ته نشين شدن رسوبات را از ساحل به دريا نام ببريد. ص87

 

144- دو ويژگي برجسته سنگ هاي رسوبي را نام ببريد. ص89

 

145- سنگ هاي رسوبي چگونه تشكيل مي شوند يك مثال بزنيد. ص90و91

 

146- منظور از سنگ مخزن و ستگ مادر چيست؟ ص93

 

147- سنگ پوششي چيست؟ ص93

 

148- زغال سنگ چگونه تشكيل مي شود؟ ص94

 

149- سه مورد از كاربرد كاني ها در صنايع را بنويسيد. ص96 تا 98

 

150- قسمتهاي سازنده سلولهاي بدن را نام ببريد. ص100

 

151- عنا صر سازنده پروتئين ها را نام ببريد. ص102

 

152- مواد آلي به چند دسته تقسيم مي شوند؟ نام ببريد. ص105

 

153- نقش ويتامين ها و نمك ها در بدن چيست؟ ص106

 

154- چه موادي در بدن نقش انرژي زايي (سو خت) دارند؟ ص106

 

155- سه نوع كربوهيدرات را نام ببريد. ص106

 

156- آمينو اسيد چيست؟ ص108

 

157- ملكول هاي سازنده چربي ها را نام ببريد. ص108و109

 

158- دو مورد از نقش چربي ها را در بدن بنويسيد. ص108

 

159- كدام ويتامين ها مي توانند در خود بدن ساخته شوند؟ چگونه؟ ص110

 

160- عمل پتاسيم يا سديم را در بدن بيان كنيد. ص111

 

161- واحد انرژي چيست؟ آن را ( واحد ) تعريف كنيد . ص112

 

162- پنج گروه مواد غذايي را نام ببريد. ص114

 

163- قسمتهاي تشكيل دهنده دستگاه گوارش را به ترتيب نام ببريد. ص119

 

164- اجزاي معده را نام ببريد. ص121

 

165- صفرا در كجا توليد مي شود؟ نقش آن در بدن چيست؟ ص122

 

166- نقش آميلاز بزاق و شيره معده در بدن چيست؟ ص124

 

 167- جذب غذا يعني چه؟ ص127

 

168- نقش كبد در بدن چيست؟ ص128

 

169- چهار مورد از ويژگي هاي گلبول قرمز را نام ببريد. ص130

 

170- چهار مورد از ويژگي هاي گلبول سفيد را نام ببريد. ص131

 

171- سه مورد از ويژگي پلاكت ها را نام ببريد. ص131

 

172- كار خون چيست؟2 مورد ص 132

 

173- چرا ديواره بطن ها قطور تر از دهليزهاست؟ ص136

 

174- سياهرگ وسرخرگ را تعريف كنيد. ص138

 

175- نقش گردش خون كو چك را در بدن توضيح دهيد. ص140

 

176- چرا به كبد، بر خلاف بقيه اندام ها دو رگ وارد شده است ؟ ص140

 

177- منظور از فشار خون چيست ؟ ص141

 

178- تنفس را تعريف كنيد . ص143

 

179- قسمتهاي تشكيل دهنده دستگاه تنفس را به ترتيب نام ببريد. ص144

 

180- هواي دم وبازدم چه تفاوتهايي با هم دارند؟ ص145

 

181- چرا افراد سيگاري اغلب سرفه مي كنند؟ ص147

 

182- كدام ماهيچه ها هنگام تنفس به باز و بسته شدن ششها كمك ميكنند؟ ص148

 

183- نفرون چيست؟ كار كليه چيست؟ ص151

 

184- اندام هاي دفعي بدن را نام ببريد. جدول ص151

 

185- چرا با گذشت صدها سال از عمر زمين كوهها از بين نرفته اند و درياها از مواد رسوبي پر نشده اند؟ ص87

 

186- انتقال گرما به روش همرفت در چه مواردي صورت مي گيرد؟ ص59

 

187- چرا نوشتن معادلات شيمييايي به صورت نمادي آسانتر است؟ ص59

 

189- انتقال گرما به روش رسانايي را توضيح دهيد. ص56

 

190- منظور از گوارش چيست؟ ص155

 

191- زاويه تابش چيست؟ ص30

 

192- فسيل در ميان كدام سنگ ها بيشتر يافت مي شود؟ ص 89

 

193- دو راه جلوگيري از اتلاف گرما در خانه چيست؟

 

194- از ميان دو عدسي محدب چگونه بدون لمس كردن بفهميم كدام محدب تر است؟

 

 196- محدوده بسامد صداهاي قابل شنيدن براي انسان چيست؟

 

197- تفاوت ماسه سنگ وكنگلو مرا چيست ؟

 

198- دو سنگ رسوبي تبخيري نام ببريد.

 

- 199از ميان دو عدسي محدب و مقعر چگونه مي فهميد كدام محدب تر است؟

 

گرمای نهان ذوب و انجماد

به نظر شما گرمای مورد نیاز برای ذوب یك جسم به چه عواملی بستگی دارد؟

آیا گرمای مورد نیاز برای ذوب یك قطعه یخ كوچك و یك قالب یخ بزرگ با هم برابر است؟

آیا برای ذوب كردن دو قطعه یخ و آهن (هم‏جرم) به یك میزان گرما نیاز داریم؟

 

 

با توجّه به تجربه روزمره به راحتی می‏توان پاسخ سؤال های بالا را یافت. به طوری كه گرمای مورد نیاز هم به جرم جسم(m) و هم به جنس آن بستگی دارد.

 

به عنوان مثال هر چه جرم جسم بیشتر باشد گرمای بیشتری برای ذوب آن نیاز است. اگر جرم جسم را با m و گرمای لازم برای ذوب آن در نقطه ذوب را با Q نشان دهیم، آنگاه بنا به آزمایش داریم:

 

 

برای تبدیل این تناسب به تساوی، به یك ضریب ثابت نیاز داریم كه در اینجا این ضریب به جنس بستگی دارد و آنرا با L_f نشان می‏دهیم.

 

Qf=mL_f

 

گرمایی كه جسم جامد در نقطه ذوب می‏گیرد تا به مایع تبدیل شود. گرمای نهان ذوب  Q_f  نام دارد.

 

 

 

مقدار گرمایی كه باید به یك كیلوگرم از یك جسم جامد در نقطه ذوب داده شود تا به مایع تبدیل شود، گرمای نهان ویژه ذوب L_f نام دارد.

 

 

 

البته مطلب مشابهی برای انجماد هم تعریف می‏شود. با این تفاوت كه به جای ذوب فرآیند حرارتی انجماد و گرمای لازم برای آن مورد بررسی قرار می‏گیرد.

 

 

در جدول زیر گرمای نهان ویژه ذوب چند ماده آمده است.

 

 

 

امپدوكلس شهروند اكراگاس درسيسيل بود كه تاريخ حيات وى را به طور دقيق نمى توان معين كرد. وى در زمان خود ظاهرا اهل سياست و رهبر حزب دموكرات شهر خود بوده و نيز داستانهايى پيرامون فعاليتهاى او به عنوان جادوگر و معجزه گر نقل مىشود و بر اساس داستانهانى وى ازجرگه فيثاغوريان به خاطر“دزديدن گفتارها و خطابه ها“ اخراج شد. در عين حال گفته مىشود حال در طبابت نيز باعث پيشرفتهايى بوده است. امپدوكلس خود را شايسته پرستش مىدانسته به طوريكه طرف برخى شاگردانش از او به نام خدا هم نامبرده شده است. در مورد مرگ او نيز داستانهائى وجود دارد كه معروفترين اين داستانها اين است كه وي خود را به دهانه اتش فشان اتنا افكند تا مردم تصور كنند كه به آسمان رفته و از خدايان بوده ولى بدبختانه كفشهاى معروف برنجين خود را كنار آتشفشان جاى مى گذارد .

او افكار فلسفى خود را مانند ديگر فلاسفه يونان به صورت منظم بيان كرده او تا اندازه اى نيز میكوشيد تا افكر و عقايد اسلاف خود را تلفيق كند. در فلسفه امپدوكلس چيزى كه اهميت دارد تغييرات و تبديلات و ارتباط موجودات است نه تولد و مرگ اينان . او معتقد است وجود هست و مادى است ( مانند پارمنيدس) و نيز اعتقاد داشت وجود نمىتواند بوجود آيد يا از ميان برود زيرا نه مىتواند از لاوجود به وجود آيد و نه ميتواند لاوجود شود پس ماده بى آغاز و انجام يعنى فناناپذيراست . امپدوكلس درعين حال منكر تغير به عنوان يك حقيقت نبود و آنرا به اين صورت توجيه ميكرد : اشيا كلهائى هستند كه موجود و فاسد مىشوند ولى درعين حال اين كلها از اجزا فنا ناپذير تركيب شده اند و فقط آنچه وجود دارد اختلاط و مبادله اين اجزا است و جوهر (طبيعت) تنها نامى است كه كه آدميان به اشيا داده اند.  طبقه بندى مشهور چهار عنصر اختراع امپدوكلس بود. بدين سان كه اشياء به سبب اختلاط عناصر چهارگانه(آب آتش خاك و هوا) به وجود می آيند . عشق عامل جذب يا كشش اين اجزا چهارگانه است و نفرت يا ستيزه اجزا را از هم جدا مىكند . بنا بر نظر امپدوكلس فراگرد عالم  دايره وار است بدين معنى كه عالم وجود در آغاز يك دوره همه عناصر آن با هم مخلوطند نه مجزا و براى تشكيل اشيا انضمامى و تركيبى چنانچه ما آنها را مى شناسيم مخلوطى كلى از خاك هوا آتش و آب لازم است . در اين مرحله اوليه فراگرد عشق اصل حاكم است و كل مجموعه يك خداى متبارك ناميده شده است. اما نفرت گرداگرد سپهر است و وقتى به درون سپهر نفوذ كرد فراگرد افتراق و جدائى آغاز مى شود .

 امپدوكلس نظريه تناسخ (1) ارواح را در كتاب پالايشها تعليم كرده است . ولى نظريه تناسخ او را نمىتوان با نظام جهانشناختى اش سازگار كرد زيرا اگر همه اشيا از اجرا مادى تركيب شده اند كه هنگام مرگ از هم جدا مي شوند جايى براي جاودانگى باقى نمى ماند در انتها بايد گفت هرچند امپدوكلس جريان عالم و فراگرد دايره وار طبيعت را بيان كرد ولي موفق نشد آنرا تبيين كند و ناچارا به نيروهاى اساطيرى عشق و نفرت متوسل شد و اينآناكساگوراس بود كه تبيين آنرا بوسيله مفهوم عقل به عهده گرفت .

 

اتوبیوگرافی به آثاری گفته می شود که شرح حال افراد و رخدادهای زندگی آنان ضمن تحلیل و توصیف جریانهای فکری، سیاسی و اجتماعی زمان ایشان، به قلم خود آن اشخاص نوشته می شود. در نگارش این گونه آثار "اگر نویسنده هوشمند و نکته بین و خوش قلم باشد، خاطراتی را به رشته تحریر خواهد کشید، که لطف و مزه ای خاص تواند داشت. بعلاوه گاه مطالبی را در بر دارد که در جای دیگر نمی توان یافت. حالت صمیمی و بی تکلفی نیز که ممکن است در آنها احساس شود .

این نوع خاطرات، گاه با ادعاها و خودستاییها و اظهار نظرهای یک طرفه نویسنده همراه است. نویسندگان آنها به چیزهایی می پردازند که به جهتی مورد توجه یا علاقه و احیاناً مخالف سلیقه و نظرشان بوده است. اما چه بسا اطلاعات و نکته هایی هم در آنها مندرج است که از نظر مطالعات اجتماعی و نیز تاریخی فوایدی آشکار دارد.

بعضی از این کتابها چنان مطبوع نوشته شده است که نظیر داستانی دلکش توجه خواننده را به خود جلب می کند و چون از اشخاص و حوادث واقعی سخن میگوید گاهی از برخی از داستانها زنده تر و گیراترمی شود. حتی اگر نویسنده خاطرات، از قریحه ادبی و هنری برخوردار باشد، بسا که اثر او به صورت یکی از انواع ادبی در می آید و ارزش خاص داشته باشد. 
نظیر خاطرات سن سیمون (1675- 1755 م- simon- saint) نویسنده فرانسوی، حسب حال بنیامین فرانکلین (1706- 1790 م- Beniamin Franctin) سیاستمدار آمریکایی، وشعر و حقیقت اثر گوته (1742-1832 Johann- Wolfgang Goethe) نویسنده و شاعر آلمانی و....

این گونه آثار خود انواعی دارد. مثلاً ممکن است نویسنده بیشتر به ذکر وقایع و مشاهدات خود بپردازد، یا به شرح احوال و تجارب و عوالم خویش. و نیز بسته به این که وی از چه طبقه ای است و علاقه اش چیست، کیفیت و اهمیت این یادداشتها متفاوت خواهد بود.

گاه خاطره نویس در نمایش حوادث حیات و حتی افکار و احوال درونی خویش صداقتی خاص به خرج می دهد و به عبارتی دیگر تصویری از خود عرضه می دارد، و اثر او جنبه ی اعتراف گونه ای دارد.

مانند المنقذ من الضلال امام محمد غزالی و اعترافات سنت اگوستن (354-430 saint Augustin)، اعترافات ژان ژاک روسو (1712-1778 Jean Jaeques Rousseau) نویسنده و منتقد فرانسوی.

در زبان فارسی آثاری که جنبه اتوبیوگرافی دارد، اغلب با عناوین زندگی من، خاطرات، خاطرات زندگانی من، ترجمه و نگاشته شده است. نظیر خاطرات و اسناد علیخان ظهیرالدوله (ف: 1342 ه . ق) خاطرات سیاسی میرزا علیخان امین الدوله (ف 1322 ه.ق)- زندگانی من، به قلم ابوالقاسم لاهوتی (و. 1305 ه.ق)- زندگانی من، نوشته سید احمد کسروی (1324 ش)- شرح زندگانی من به قلم: عبدالله مستوفی (1255-1329 ش) یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه. به شرح حال سید محمد علی جمال زاده به قلم خود او، از سید حسن تقی زاده در نشریه دانشکده ادبیات تبریز، سال ششم، شماره 3 (آذر 1323 ش) 
سیاحت شرق یا زندگینامه حجه الاسلام آقا نجفی قوچانی (1254-1322 ش) زندگی من، در مجموعه مقالاتی از علامه سید محمد حسین طباطبایی (ف: 1360 ش) روزها، نوشته دکتر محمد علی اسلامی ندوشن و...

گاه خاطره نویس، حوادث عصر خویش و حتی افکار و احوال درونی خویش را آن چنان با صمیمیت و صداقت به تصویر می کشد که اثر وی به اعتراف گونه ای ماندنی و با ارزش تبدیل می شود؛ مانند: "المنقذ من الضلال" از امام محمد غزالی.

نمونه  :

از کتاب "شرح زندگانی من" به قلم عبدالله مستوفی

"مکتب خانه:کم کم موقع درس خواندن من فرا می رسید، یک روز ساعت خوش کردند و مرا با یک کله قند نیم منی و یک توپ قدک برای آخوند، به مکتب فرستادند .... همین که چشم آخوند به من و بعد از آن به سینی محتوی قند و قدک افتاد، بعد از جواب سلام، چند کلمه ای راجع به هوش و شعور من و این که انشاء اله پسر کار کن معقولی خواهم شد و آقای سنگین و رنگینی بار خواهم آمد، نظر داد و مرا پهلوی برادرم و نزدیک خود نشاند.

عمه جزوی هم که برای من قبلاً تدارک کرده بودند. با یک چوب الف کاغذی حاضر بود. آخوند بلافاصله مرا پیش طلبید. عمه جزو را باز کرد و "هوالفتاح العلیم" را با شعر بعدش:

پس مبارک بود چو فرهما ----- اول کارها به نام خدا

طوطی وار به من آموخت. من هم بدون آنکه اشکال را به آنچه می گویم تطبیق کنم، چوب الف را روی کلمات می گردانم و جمله ها عربی و شعر فارسی را تکرار می کردم. آن روز به همین قدر قناعت شد. فردا الفبا را به من آموختند.

حسب حال ننوشتی و شد ایامی چند ------ مهر می کو که فرستم به تو پیغامی چند "حافظ"

از نوشته های خواندنی و صمیمی هر زبان، خاطرات و یادداشت هایی است که گاه اشخاص در گزارش احوال خود می نویسند. این نوشته ها که سرشار از نکات و لطایف تاریخی، اجتماعی، سیاسی و ادبی است، "حسب حال" نامیده می شود و اگر به قلم نویسنده ای با ذوق و نکته بین نگاشته شود، در ادبیات عصر خویش جایگاهی ویژه می یابد. برخی از این گونه کتاب ها آن چنان جذاب و شیوا نوشته شده اند که همچون داستانی دلکش و شیرین، خواننده را به خود می خوانند و چون بازگو کننده ی حوادث و وقایع عصر مولف هستند، از گیرایی و طراوتی دو چندان برخوردارند. اگر نویسنده ذوق و قریحه ی لازم را نیز داشته باشد، بسا که اثر او به صورت یکی از انواع ادبی در آید و در ادبیات عصر خویش جا باز کند. این گونه نوشته ها "حسب حال" نامیده می شوند و طبیعی است که به تناسب کیفیت و نوع زبان ارزش های متفاوتی خواهند داشت.

گاه خاطره نویس، حوادث عصر خویش و حتی افکار و احوال درونی خویش را آن چنان با صمیمیت و صداقت به تصویر می کشد که اثر وی به اعتراف گونه ای ماندنی و با ارزش تبدیل می شود؛ مانند: "المنقذ من الضلال" از امام محمد غزالی.

گروهی دیگر از نوشته ها که از منابع با ارزش تحقیق به حساب می آیند، زندگی نامه هستند. در قرون گذشته کمتر اتفاق می افتد که چهره های علمی، دینی و ادبی شرح حالی از خود برجا می گذارند؛ از این رو دسترسی به احوال و آثار و اندیشه های آنان دشوار بود و تنها منبع و مأخذ موجود، کتاب های شرح احوال و زندگی نامه ها بود که برخی از آنها دقت علمی کافی نداشتند. این گونه کتاب ها که درباره ی زندگی مشاهیر دین و دانش و ادب است.

انواع زندگینامه

زندگی نامه (بیوگرافی) خوانده می شود و بر حَسَب محتوا انواعی دارد:

1- "سیره" و "مغازی" که گزارش زندگی و جنگ های پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم است و از انواع مشهور آن می توان به سیره ی رسول الله از قاضی ابرقو و سیرت رسول الله از دکتر عباس زریاب خویی اشاره کرد.

2- شرح حال انبیای الهی چون قصص الانبیای ابواسحاق نیشابوری.

3- شرح حال ائمه و بزرگان دین چون زندگانی علی بن الحسین علیه‌السلام از دکتر سید جعفر شهیدی و قصص العلمای تنکابنی.

4- کتب تذکره که شرح و ترجمه ی احوال مشایخ صوفیه یا شعر است؛ چون تذکره الاولیای عطار، تذکره ی لباب الالباب محمد عوفی ، تذکره الشعرای دولتشاه سمرقندی.

امروزه زندگی نامه برخی از مشاهیر علم و ادب به شیوه ای نو نوشته می شود و برخی از آنها در شمار آثار ارزشمند ادبی هستند؛ مانند: پله پله تا ملاقات خدا (شرح حال مولانا)، پیر گنجه در جست و جوی ناکجا آباد (درباره ی نظامی) و فرار از مدرسه (شرح حال امام محمد غزالی) از دکتر عبدالحسین زرین کوب، شرح احوال و آثار رودکی از استاد سعید نفیسی، غزالی نامه (شرح حال امام محمد غزالی) و . .

 

بیش از یکسال پیش، در گروه داستان کوتاه، این دو مقاله پژوهشی را منتشر کردم که نخستین آن درباره شعر کلاسیک بود و دیگری درباره شعر نو. چون این گروه به شیوه ای تخصصی به موضوع شعر می پردازد، فکر کردم که شاید بد نباشد آن مطالب را در اینجا نیز بیاورم؛ شاید مفید باشد. ‏
مردادماه 1389
تهران 
یک مقدمه کوتاه
قبل از این که بخواهم راجع به این مقاله گونه (که خواهان زیادی در گروه ندارد) توضیحی بدهم، می خواستم از کسانی که زحمت بر خود هموار می کنند و این متن بلند بالا را می خوانند تشکر کنم. می دانم که اولا دانش خیلی ها در این گروه بیش از من است و این درواقع درس پس دادن پیش آنهاست و از آنها پوزش می خواهم و ثانیا دیگر انگار نسل اینجور چیزها منقرض شده و با این سرعتی که موضوعات مختلف در گروه مطرح می شود، نوشته هایی از این دست جایگاهی نخواهند داشت.
هرچند که تحقیقی که پیش روی شماست حدود شش ماه است که به طول انجامیده و زحمت زیادی در تدوین آن کشیده ام مخاطب زیادی نخواهد داشت و به تجربه می دانم که استقبال شایانی از آن نخواهد شد، پس از مخاطبین انگشت شماری که با چشمهای خواب آلوده متن ناقص و نه چندان جذاب مرا می خوانند سپاسگزاری می کنم.
اما راجع به این نوشته
اسفندماه سال گذشته احساس کردم که دانسته هایم در خصوص شعر به حد اعلا ناکافی است و آن زمان شروع به جمع آوری اطلاعات و منابعی کردم که مرا در تکمیل دانشم در خصوص شعر یاری کند. این تحقیق کماکان در جریان است و شاید منجر به نگارش مقالات بیشتر و یا با کمی اقبال به یک کتاب ختم شود ولی فعلا در مورد همین مقاله صحبت خواهم کرد.
نخستین سوالی که برایم مطرح شد، تعریف مشخصی از شعر بود و دوم، آن کیست که این شعر را می نویسد. پس محور این مقاله را بر این اساس تدوین کردم تا به پاسخ این دو سوال برسم. و اما دلیلش که این مقاله را در این گروه منتشر کردم آن بود که احساس کردم شاید عده زیادی از اعضا که اکنون شمارشان بیش از یکهزار نفر شده است، به پروای نقد تند احتمالی و یا آن که می اندیشند که آن چه نگاشته اند شعر نیست، آنها را بر روی برگه های کاغذ و یا حافظه کامپیوترشان جای بگذارند و کسان دیگر را از خواندن آنها محروم کنند.
این مقاله مسلما کاستی های فراوانی دارد و نیاز به بازنگری و اصلاح خواهد داشت اما امیدوارم راه گشایی باشد برای آنهایی که از انتشار نوشته هایشان با توهم ناشایسته بودن، خودداری می کنند.
در آخر این را اضافه می نمایم که با توجه به مکاتبه ای که با آقای حمید سلطان آبادی داشتم، به پیشنهاد ایشان این متن را در ستون بحث و گفتگو قرار داده ام.
با سپاس – اشکان انصاری – تیرماه 1388 
سوال اول – شعر چیست؟
شعر در ادبیات فارسی را می توان بر اساس تعریف خود شعر به سه دوره تقسیم کرد:
1- دوران پیش از اسلام
2- پس از اسلام تا انقلاب مشروطه
3- از انقلاب مشروطه تا دوره حاضر
دلیل این تقسیم بندی ارائه شده، تعریفی است که در هر دوره برای شعر قائل بوده اند. با توجه به این مطلب سعی در ارائه تعاریف و بیان نمونه هایی از هر یک در قرینه دارم.
دوره پیش از اسلام
شوربختانه از دوران پیش از اسلام به لیل یورش اعراب و از بین بردن آثار هنری و ادبی، منابع زیادی در دست نیست. تنها نمونه هایی انگشت شمار از دوره فارسی میانه (پهلوی) در دوره اشکانیان و تعدادی نیز از دوران ساسانیان در دست است. (نمونه ای نیز از اشکال ابتدایی این اشعار به نوعی زبان باختری نزدیک به سانسکریت در کتابخانه ملی وجود دارد که متاسفانه دسترسی به آن میسر نشد)
بر اساس یافته های تاریخی و بر خلاف تبلیغات صورت گرفته، ادبیات شعری در دوران پیش از اسلام رونق فراوان داشته است و سند آن وجود گات ها یا همان سرودهای مذهبی است. از نقطه نظر اجتماعی نیز می توان به ظهور طبقه ای اجتماعی با عنوان گوسان ها (شاعران بدیهه سرا) در دوران میانی (اشکانیان) و خنیاگران در دوران ساسانیان اشاره کرد.
در آن دوران شعر تابعی از وزن عروضی نبوده و حالتی تصنیف گونه داشته است و عموما نیز به همراهی آواز ارائه می گردیده. یکی از انواع این اشعار به خسروانی مشهور است که به نمونه ای از آن در زیر اشاره شده است. این خسروانی به باربد جهرمی موسیقیدان بزرگ دوران ساسانیان منسوب است. (نکته جالب توجه آن است که در موسیقی سنتی ایران، گوشه ای با عنوان خسروانی وجود دارد که البته 36 نوع خسروانی تا به حال روایت شده است که قالبهایی مشابه دارند و این خود دلیلی بر بستگی موسیقی و شعر در پیش از اسلام دارد.)
این تذکر لازم است که این شعر مربوط به اواخر دوران میانی است بنابراین بسیار قابل درک است و ضمنا در خواندن توجه کنید که در آن دوران به جای حرف «د» از حرف «ذ» استفاده می کردند. (ر. ک. در مکتب استاد – استاد سعید نفیسی – موسسه مطبوعاتی عطایی- چاپ دوم 1344 – صص 93 و 94 و همچنین ژرفنگری در گویش و زبان دوران میانی – احمد کسروی 1319 (چاپ رسمی نشده است) و همچنین ترجمه گاتها از اوستای بزرگ – صادق هدایت - چاپ رسمی نشده است و همچنین خسروانی ها – نشریه آرش – دوره اول - دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی – 1355)
قیصر ماه مانذ، خاقان خورشیذ
آن من خذای ابر مانذ، کامگاران
که خواهذ ماه پوشذ، که خواهذ خورشیذ

دوره پس از اسلام تا انقلاب مشروطه
پس از شکست ایرانیان در مقابل اعراب و در هم آمیختگی فرهنگی، شعر از معدود دست آوردهای اعراب بود که ایرانیان را تحت تاثیر خود قرار داد. از آن پس بود که تعریف شعر تغییر یافت. در این دوران شعر (نظم) از نظر ساختاری به کلماتی گفته می شد که به ترتب معینی منظم شده و دارای وزن عروضی و قافیه باشند. (ر.ک. سبک شناسی شعر – محمدتقی بهار – انتشارات امیرکبیر – چ 3 – 2536/ مقدمه)
نخستین اشعار فارسی دری پس از اسلام، منسوب به شاعری گمنام به نام «سغدی» است که در منابع شعرشناسی کمتر یادی از وی گردیده. (ر.ک. گزیده ای از ادب فارسی – علی اصغر خبره زاده – ج 1 – چاپ کاویان – 1352 ص 12) این شاعر به احتمال زیاد در نخستین سالهای حکومت طاهریان و در فلات مرکزی ایران می زیسته است.
اما شعر فارسی به شکل نوینش (بر وزن عروض به همراه قافیه) از اوائل دوران طاهریان و صفاریان و بیشتر در محدوده جغرافیایی شرقی ایران فعلی به ویژه در زابلستان و خراسان بزرگ شروع شد و سبک خراسانی با شاعرانی چون محمدبن وصیف سگزی، حنظله بادغیسی، ابو سلیک گرگانی و ... پدید آمد و در دوران سامانیان و غزنویان و اوائل دوره ساجوقیان با ظهور شاعرانی چون رودکی، شهید بلخی، دقیقی، فردوسی، عنصری، سیستانی، منوچهری، عسجدی، اسدی طوسی، فخرالدین اسعد گرگانی و ... به اوج خود رسید. (ر.ک. سبک خراسانی در شعر فارسی – محمدجعفر محجوب – انتشارات سازمان تربیت معلم – 1345)
و این سرآغاز دوران نوینی از شعر فارسی است. از آنجا که قصد بسط بحث را در زمینه سبک شناسی ندارم، بنابراین با طرح نام سبک های آن دوران به این بحث خاتمه می دهم:
سبک های شعر کلاسیک در زبان فارسی دری عبارت اند از:
1- سبک خراسانی (نیمه دوم قرن سوم تا اواخر قرن پنجم)
2- سبک حد واسط (دوره سلجوقی – قرن ششم)
3- سبک عراقی ( از قرن هفتم تا اواخر قرن نهم)
4- سبک حد واسط (مکتب وقوع – قرن دهم) (سبک شناسی این دوره بسیار پیچده و دشوار است زیرا تعدادی از شعرای این دوره اقدام به بازگشت به سبک خراسانی کرده اند هرچند که شعرایی چون بابافغانی غزل را به سمت سبک هندی می کشند، شاعری مثل وحشی بافقی گونه ای بازگشت در آثارش نمایان است)
5- سبک هندی (از قرن یازدهم تا نیمه اول قرن دوازدهم)
6- دوره بازگشت ادبی (قرن دوازدهم تا پایان قرن سیزدهم)
7- سبک حد واسط (دوران مشروطه)
8- دوران حاضر
در این دوران قالب های متفاوت شعری ساخته شد که عبارت بودند از :
1- فرد 2- رباعی 3- غزل 4- قصیده (چکامه) 5- مثنوی 6- قطعه 7- مخمس 8- ترجیعبند 9- ترکیب بند 10- مسمط (بنا به تعداد ابیات به این گونه نامگزاری شده اند: مربع، مخمس، مسدس، مسبع، مثمن، مستع و معشر) 11- مستزاد 12- چهرپاره (مربوطه به دوران مشروطه و پس ز آن)
با توجه به قدمت هزارساله شعر کلاسیک، شاعران بی شماری در این حوزه ادبیات فارسی کار کرده اند و ثمره زحمات آنان این دوازده قالب شعری و تعداد بی شماری وزن عروضی است.
دو خاصیت معنایی و قالببندی، به همراه تهور ادبی شاعران و البته گذر سالیان سبب شده است تا زیبایی های کلامی شناخته شود و به صورت آکادمیک مرتب گردند که مشهورتزین آنها عبارت اند از:
1- ذوقافیتین 2- عکس (تبدیل) 3- ملمع 4- مربع 5- معما 6- لغز 7- مدور 8- موشح 9- تجاهل العارف 10- تنسیق الصفات 11- لف و نشر (بنا به شکل استفاده به دو صورت مرتب و مشوش ظهور می کند) 12- سوال و جواب 13- موازنه 14- عقد 15- اعداد (بنا به شکل استفاده به چهار صورت سیاقة الاعداد، تقسیم، جمع و تفریق ظهور می کند) 16- زشت و زیبا 17- ایهام (محتما الضدین) 18- تشبیه (بنا به شکل استفاده به هشت صورت مطلق، مشروط، تفصیل، کنایه، عکس، تسویه، جمع و اضمار ظهور می کند) 19- مقلوب (بنا به شکل استفاده به شش صورت کل، بعض، مستوی، مجنح، تصحیف و مطلب ظهور می کند.) 20- تضمین 21- استعاره 22- ایهام (توریه) 23- مراعات نظیر 24- براعت استهلال 25- حسن (بنا به شکل استفاده به چهار صورت تخلص، ابتدا (مطلع)، ختام (مقطع) و طلب ظهور می کند.) 26- جناس (بنا به شکل استفاده به هفت صورت تام، ناقص، مکرر، مطرف، زاید، مرکب و خط ظهور می کند.) 27- متضاد 28- ردالعجز علی الصدر 29- ردالصدر علی العجز 30- رد المطلع 31- تشابه الاطراف 32- رد القافیه 33- مبالغه 34-اغراق 35- غلو 36- شایگان 


از انقلاب مشروطه تا دوران حاضر
هر چند که این گونه فعالیت ها نشان از زحمات بی اندازه پیشینیان دارد ولی متاسفانه شعر را ناخواسته در اوایل دوران قاجاریه به صورت تام به «تابع معانی» و حتی «تابع مقاصد» تبدیل کرد. بدین معنا که اگر کسی شعر عاشقانه می گفت می بایست غزل باشد وگرنه می گفتند : «دلنشین نیست» و یا اگر چشمان یار را توصیف می کردی باید به نرگس تشبیه می شد وگرنه می گفتند : «دلنشین نیست» و اگر چشمان یار شما ریز بود دیگر گناه یار شماست وگرنه شعر فارسی چشمان ریز برنمی دارد.
بنابراین شعر چه از نظر معنایی و چه از نظر قالب تبدیل به یک تابع مشخص بدل شده بود و نوآوری در آن جایی نداشت و شاعران این دوره بیشتر شبیه دستگاه های حروفچینی بودند تا شاعر، و تکرار پشت تکرار! (ر.ک. حافظ چه می گوید – احمد کسروی چاپ دوم 1321 صص 7 و 8)
پدید آمدن دارالفنون که در واقع ریش انقلاب مشروطه است، زمینه ساز تحولی ادبی گردید. پس از پیروزی انقلاب مشروطه تحول در زمینه شعری نه به صورت قالب شکنی مصور، بلکه معنایی صورت گرفت. از آنجایی که شاعرانی دست به چنین تهوری زدند که از بلندپایه ترین ها بودند کسی جرات تخطئه به خود نداد.
یکی از بلندپایه ترین این شاعران (که متاسفانه به دلیل تعصبات اخلاقی آثارش بسیار محجور مانده اند و عقیده دارم تحولاتی را که بجود آورد به مراتب تاثیرگزار تر از خدمات ملک الشعرای بهار است) ایرج میرزا ست. در شعر او همه چیز ممکن می شود. نمونه نداشته ایم که زبان محاوره به این روانی و شیوایی در شعر حضور پیدا کنند و حتی واژگانی که ریشه فرانسه دارند در شعر او زیاد است. مثلا در جایی در منظومه مشهور عارفنامه می نویسد :
...
زن کلژ رفته دیده فاکولته
اگر آید به پیش تو دکولته
...
دیده می شود که آن تابوها و قراردادها شروع به ترک برداشتن کردند و آرام آرام شروع به فرو ریختن. تا ظهور نیما یوشیج و خلق افسانه اش در دی ماه سال 1301 که تغییرات شکل تازه ای به خود گرفت. او شاعر بزرگی در زمانش بود اما نه به اندازه ایرج میرزا تا از گزند تخطئه در امان باشد و البته تغییراتی که داد شکلی دگرگونه داشت.
با تورق افسانه نیما یوشیج ملاحظه می شود که این شعر قالبی نزدیک به مسمط مخمس مرخم دارد و تابعی از وزن عروضی است به همراه قافیه که در مصرع مرخم خرق عادت کرده است.
(بخش آغازین افسانه نیما)
در شب تیره، دیوانه ای کاو
دل به رنگی گریزان سپرده،
در دره ی سرد و خلوت نشسته
همچو ساقه گیاهی فسرده
می کند داستانی غم آور

در میان بس آشفته مانده
قصه دانه اش هست و دامی
وز همه گفته نا گفته مانده
از دلی رفته دارد پیامی
داستان از خیالی پریشان
...
این اتفاق از دید منتقدان هم عصرش جنایت در حق شعر فارسی و نا بخشودنی و به قول خودش «طعم شهادت» می داد. گرمترین جنجالها در دهه 20 و 30 بین دو گروه از طرفداران نیما و شعر کلاسیک (شاید بتوان گفت به سرکردگی جلال آل احمد به طرفداری از نیما و سرکردگی ع. پرتو علوی بر ضد نیما و جالب آن که هیچ یک شاعر نبودند) در گرفت. در اواخر دهه 50 دیگر شعر نو داشت واقعا به صورت شعر پذیرفته می شد.
هرچند که در آن دوران نیز منتقدانی چون دکتر محمود خیری و حتی در حال استادانی چون استاد دبیرسیاقی که خدمات بی حد ایشان در تدوین فرهنگ دهخدا از یادها نخواهد رفت، این نوع نوشته را شعر ندانسته و آن را شعر نما و یا به عبارتی نثر شورانگیز می دانند اما خوشبختانه این مردم هستند که تصمیم می گیرند و قضاوت می کنند.
این استدلال که شعر دو شرط دارد، یکی وزن و دیگری قافیه و آنچه در این قالب باشد شعر است، استدلالی است بی منطق و منجمد. اگر الفاظ و تعاریف هنری صلب و لم یتغر می بودند هرگز جز رئالیسم گونه ای دیگر مانند امپرسیونیسم، سورئالیسم، کوبیسم، آپستره و ... را نقاشی نمی خواندند که چنین نیست. و این یک مثال نقض در فلسفه هنر و برای کل آن استدلال بس!
عمر شعر نو به صد سال هم نمی رسد. به همین دلیل برای قالبندی و سبک شناسی شاید کمی زود باشد. منتقدان فراوانی تقسیم بندی هایی را پیشنهاد کرده اند. من شخصا در این منظر توافق زیادی با تقسیم بندی شعر نو توسط دکتر کدکنی دارم. (ر.ک. ادوار شعر فارسی (از مشروطیت تا سقوط سلطنت) – دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی – انتشارات توس – 1359)
بر اساس تعریف شعر نو بر پایه عدم لزوم وجود وزن عروضی و قافیه و تکسر و یا تجمیع مصرع ها، اشعار به سه دسته اصلی تقسیم می شوند :
1- شعر آزاد نیمایی
2- شعر سپید (منثور)
3- شعر موج نو
البته این تقسیم بندی مسلما جامعیت ندارد چراکه از زمان این تقسیم بندی (انتشار در سال 1359) تا کنون شعر نو تغییرات چشم گیری داشته است و قالبهای فراوانی از جمله طرح (طرحواره)، نو غزل (شعر نو غنایی)، غزلواره و ... مطرح شده اند. این نشان از پویایی این زمینه ادبی دارد. خیلی ها می پرسند به کجا خواهیم رفت، آن هم با این همه خرق عادت و شکستن قالب و ... و بعضی ها می گویند فقط باید رفت چون هرچه بماند خواهد گندید؛ کمااینکه در دورانی پیش از دوران انقلاب بازگشت ادبی، شعر فارسی گندیده بود! و دیگر قضاوت با شماست. 

یک جمعبندی که ما را به سوال دوم خواهد رساند و بازگشتی به داستان زندگی نیما یوشیج
آن زمان که جنگ لفظی بین طرفداران سبک نو و کلاسیک بالاگرفته بود و همه گرم مبارزه بودند، پیرمرد به پناه کودکی اش، به یوش رفت تا در افسردگی بمیرد. آخرین یادگارش که در اوج افسردگی و دلزدگی نسبت به جامعه ادبی آن دوران نوشته، وصیت نامه کوتاهش خطلاب به دکتر حسین مفتاح است. در این وصیت نامه کوتاه و دردناک، دکتر معین را قیم آثارش می خواند و از جلال آل احمد و دکتر جنتی عطایی می خواهد که یاری دهنده دکتر معین باشند و در نهایت افسردگی با این جمله وصیتش را پایان می بخشد:
«...اما ما در زمانی هستیم که ممکن است که همه این اشخاص اسم برده از هم بدشان بیاید؛ چقدر بیچاره است انسان!»

در تمامی ادوار شاعرانی بودند بسیار مورد توجه جامعه ادبی، که امروز نامشان را نیز کسی نمی داند و کسانی مثل نیما و مورد هجوم بخش اعظمی از ادبا و منتقدان زمانش بود جاودانه می شود. و این سوال دوم:
شاعر کیست؟

تعریفی که می خواهم از شاعر ایراد کنم، شاید کمی عجیب و دور از ذهن باشد اما بر پایه حقیقت است. فرخی، منوچهری، عنصری، عسجدی و ... در شعر کلاسیک و کسانی مثل فاضل، توللی، سهیلی، کارو و ... در دوران حاضر، در زمان خودشان بسیار مورد توجه بودند.
در دوران حاضر و تنها چهل سال پیش برخی می پنداشتند که سهیلی شاعر بزرگی است و کارو یک پدیده ادبی! کمتر کسی اخوان می خواند یا حوصله فروغ فرخزاد را داشت. اما امروزه می بینیم کسی سهیلی را اصلا نمی شناسد یا آنچه که کارو می نوشت، شعر تلقی نمی شود.
می خواهم این را بگویم که هر کسی می تواند شاعر باشد. هر کسی که فکر می کند شاعر است باید بنویسد و منتشر کند. اگر ماند و خواهان داشت، پس شاعر است و اگر نه، شاعر نیست. به قرینه مثالی می زنم.
به عقیده برخی منتقدان سهراب سپهری ذاتا نقاش است و نوشته هایش بیشتر نقاشی اند نه شعر. توصیفات پراکنده و غیر هم محور، تخلیط موضوعی پراکنده و بی منطق و ... جز در برخی از آثارش، در سایر آثارش موج می زند اما مردم نوشته هایش را دوست دارند و سالهاست که می خوانند و هشت کتاب باز هم تجدید چاپ می شود.
پس نوشته هایش شعر هستند و او نیز شاعر!
یک جمعبندی کلی
من اینگونه جمعبندی می کنم که آنچه مردم می پسندند و آن کس که مورد پسندشان است مانا خواهد بود و اگر خود اسم اثرش را شعر گذارد، شاعر خواهد ماند و این قضاوت مردم است که یک نفر را شاعر و اثرش را شعر می کند